بینایی از منظر فلاسفه اسلامی و دانشمندان علوم تجربی نوین

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسنده

دانشگاه صنعتی شریف

چکیده

بینایی و ابصار یکی از مفاهیمی است که فلاسفه اسلامی از یک سو و دانشمندان علوم تجربی از سوی دیگر به آن پرداخته و با توجه به مبانی خود به نحوی به شرح آن همت گمارده‌اند. امروزه بایسته است تا نظریه‌های طبیعیاتی فلاسفه اسلامی را با دستاوردهای نوین تجربی محک زده تا به صحت و سقم این نظریه‌ها از یک سو و همچنین صحت و سقم نتایجی که فلاسفه اسلامی بر مبنای این مقدمات طبیعیاتی گرفته‌اند از سوی دیگر دست یابیم. در این نوشتار به منظور بررسی میزان تطابق آراء فلاسفه اسلامی با دانشمندان علوم تجربی نوین در خصوص ابصار، ابتدا به شرح آراء فلاسفه در این‌باره پرداخته و سپس به تبیین آراء دانشمندان علوم تجربی نوین نشسته‌ایم. به منظور تبیین جایگاه دقیق نظرات ناظر به ابصار، به مفاهیمی چون احساس و ادراک و تمایز میان آن‌ها اشاره شده است. نتایج بررسی آراء فلاسفه اسلامی در باب ابصار نشان می‌دهد که در خصوص احساس بینایی، نظریه خروج شعاع مورد پذیرش دانشمندان علوم تجربی معاصر نبوده ولی آن‌ها به کلیات نظریه انطباع رای مثبت می‌دهند. از سوی دیگر نظریه انشاء نیز که ناظر به ادراک بینایی است، نظریه‌ای قابل قبول بوده و پس از جمع شدن با نظریه انطباع، به نظریه‌ای جامع در باب ابصار تبدیل می‌شود. بنابراین امروزه نتایج فلسفی حاصل از نظریه‌های انطباع و انشاء با توجه به دستاوردهای نوین تجربی از لحاظ صحت مبانی طبیعیاتی قابل قبول می‎‌باشد

عنوان مقاله [English]

Vision from the perspective of Islamic philosophers and contemporary empirical scientists

چکیده [English]

he concept of “vision” has been explored by both Islamic philosophers and empirical scientists. Considering the developments of empirical science in the recent decades, it would be rewarding to test the accuracy of natural science theories of Islamic philosophers against contemporary empirical science theories to see how these two compare to each other. In this article, we will first compare the theories of Islamic philosophers on vision with those of empirical scientists, and then discuss the differences between sensation and perception and how they would help determine the accuracy of mentioned theories on vision. With regard to the sense of vision, analyses show that while the theory of Beam Production is not accepted by contemporary empirical scientists, they accept the generalities of Impression Theory. Moreover, analyses show that Creation theory, a theory of vision in perception arena, is an acceptable theory, and when considered together with Impression Theory, forms an integrated overarching theory of vision. Hence, it is concluded that the philosophical propositions of Impression and Creation Theories, and their natural science bases, stand the test of contemporary empirical science findings

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vision-Beam Production Theory-Impression Theory-Creation Theory-sensation-perception
  1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین(1388ش). قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، جلد اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  2. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله(1379 ش). النجاة من الغرق فى بحر الضلالات، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  3. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله(1404 ق/ الف). التعلیقات، بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامى.
  4. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله(1404 ق/ب). الشفاء(الطبیعیات)، جلد دوم ، کتاب النفس، قم: مکتبة آیة الله المرعشى.
  5. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله(1418 ق). الإلهیات من کتاب الشفاء، تصحیح حسن حسن زاده آملى، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  6. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله(1953م). رسائل ابن سینا 2، جلد دوم، استانبول: دانشکده ادبیات استانبول.
  7. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله(2007 م). رسالة احوال النفس، پاریس: دار بیبلیون.
  8. اتکینسون و هیلگارد، ریتا ال و ارنست(1385ش). زمینه روانشناسی هیلگارد، ترجمه نصرت الله پورافکاری، جلد اول، تهران: انتشارات آینده سازان/ شهرآب.
  9. ارسطو(1349ش). درباره نفس، ترجمه علیمراد داوودی، تهران: دانشگاه تهران.
  10. ایروانی و خداپناهی، محمود و محمد کریم(1388ش). روان شناسی احساس و ادراک، تهران: انتشارت سمت.
  11. بناب، مهدی محی الدین(1374ش). روانشناسی احساس و ادراک، تهران: انتشارات دانا.
  12. تهانوى، محمد على(1996م)، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، جلد دوم، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
  13. حسن زاده آملی، حسن(1365ش). هزار و یک نکته، قم: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
  14. حلّی، ابومنصور جمال‌الدین(1413 ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم: موسسه النشر الاسلامی.
  15. رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر(1373 ش). شرح عیون الحکمة، جلد سوم، تهران: موسسة الصادق.
  16. رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر(1411 ق). المباحث المشرقیة فى علم الالهیات و الطبیعیات، قم: انتشارات بیدار.
  17. سبزوارى، ملاهادی (1369-1379ش). شرح المنظومة، تصحیح و تعلیق حسن حسن زاده آملی، جلد پنجم، تهران: نشر ناب.
  18. ستوده، غلامرضا( 1385 ش). فرهنگ متوسط دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  19. سهروردی، شهاب الدین یحیی(1380ش). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد دوم و سوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
  20. سهروردی، شهاب الدین یحیی(1392ش). حکمۀ الاشراق، با شرح قطب الدین شیرازی و تعلیقات صدرالمتالهین، جلد دوم، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  21. طباطبایی، صالح(1378ش). ابن هیثم فیزیکدان اسلامی، تهران: انتشارات روزنه.
  22. طباطبایی، محمد حسین(1375ش). اصول فلسفه و روش رئالیسم، جلد اول، تهران: انتشارات صدرا.
  23. طوسی، ابوجعفرمحمد بن محمدبن‌حسن(1407ق). تجرید الاعتقاد، تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
  24. فارابی، ابو نصر محمد بن محمد(1405 ق). الجمع بین رأى الحکیمین، تهران: انتشارات الزهراء.
  25. فارابی، ابو نصر محمد بن محمد(1408 ق). التعلیقات، بیروت: دارالمناهل.
  26. فیضی، زهرا (1383ش). مبانی روانشناسی احساس و ادراک، تهران: نشر پشوتن.
  27. قاآنی، حبیب الله بن محمد علی ( 1380 ش). دیوان حکیم قاآنی شیرازی، تهران: موسسه انتشارات نگاه.
  28. کورن، استنلی(1390ش). دریافت حسی و ادراک، ترجمه محمد علی گودرزی، تهران: انتشارات سمت.
  29. معین، محمد (1390ش). فرهنگ فارسی، تهران: ناس.
  30. ملاصدرا شیرازی، صدرالدین محمد(1375ش). مجموعه رسائل فلسفى صدر المتالهین، تهران: انتشارات حکمت.
  31. ملاصدرا شیرازی، صدرالدین محمد(1383ش/الف). الحکمۀ المتعالیۀ فی الاسفار الاربعه، تصحیح مقصود محمدی، جلد چهارم ، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  32. ملاصدرا شیرازی، صدرالدین محمد(1383ش/ب). الحکمۀ المتعالیۀ فی الاسفار الاربعه، تصحیح علی اکبر رشاد، جلد هشتم، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  33. ملاصدرا شیرازی، صدرالدین محمد(1981م). الحکمۀ المتعالیۀ فی الاسفار الاربعه، جلد اول ، بیروت: دار احیاء التراث.
  34. نادری و سیف نراقی، عزت و مریم (1373ش). احساس و ادراک از دیدگاه روانشناسی، تهران: انتشارات بدر.
  35. ورنون، ام.دی (1367ش). روانشناسی احساس و ادراک، ترجمه و تلخیص: علی پورمقدس، اصفهان: انتشارات مشعل.
  36. Guyton & Hall, Arthur & John (2011). Textbook of Medical Physiology, Philadelphia: Sanders Company.
  37. Harris & Nagy, Peter& Sue (2009).Mosby's Dictionary of Medicine, Nursing and Health Professions, San Diego (California): Elsevier.
  38. Johnson, Leonard (2003). Medical Physiology, San Diego (California): Elsevier.