نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسنده
شهید بهشتی
چکیده
اختلاف مشهور ملاصدرا با سهروردی بر سر مدلول وجود است. سهروردی می گوید "در جهان چیزی نداریم که حقیقتش هستی باشد" در حالیکه ملاصدرا می گوید "جز حقیقت هستی درجهان حقیقتاَ چیزی نداریم". یک پاسخ ملاصدرا به استدلال سهروردی مبتنی بر تحلیل تازه ای از محمول "موجود" است که در آن " امری دارای هستی" جای خود را به " هر آنچه هست" می دهد. در نتیجه ملاصدرا می کوشد هم اشتراک معنوی مفهوم وجود را حفظ کند و هم این مفهوم را حاکی از واقعیت بداند و هم اشکال تسلسل را رد کند. می توان از جانب سهروردی به راهبرد ملاصدرا خرده گرفت: این تحلیل تازه یا منحصراً در باب محمول "موجود" صائب است یا در باب همۀ مشتق ها. شق اول استدلال ملاصدرا را دوری می کند و شق دوم با مثالهای نقض فراوان مواجه است. در نتیجه، می توان کما کان از موضع سهروردی دفاع کرد؛ یا "موجود" مشترک معنوی نیست و یا محمولی ذهنی و اعتباری ست. راز این اختلاف در مبادی نظریۀ معناداری اسم عام یا مفهوم است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Defending Sohrawardy against Molla Sadra
نویسنده [English]
- HOSSEIN VALEH
SHAHID BEHESHTY
چکیده [English]
The notorious polemic by Molla Sadrs against Sohrawardy pertains to the reference of the term “existence”. While the latter believes that “the term designates nothing in the real world” the other stresses that “there is no genuine reality except the nature of existence”. Molla Sadra rejects Sohrawardy’s analysis through proposing a new definition for “being” as a predicate. In this proposal, the hitherto accepted definition of “being” in terms of “some real entity” is replaced by “whatever that exists”. In this way, Molla Sadra tries to retain the old notion of univocal sense of the term “being” while adopting the view that the term refers without confronting the charge of infinite regress. We can refute this claim : Molla Sadra’s analysis of the predicate of existence is either peculiar to this particular predicate or applicable to all predicates. Opting for the first choice amounts to his argument facing the charge of circularity. The second option runs into numerous counter examples. Thus, we can defend Sohrawardy’s position: the predicate of existence is either equivocal or abstract. The secret of this dispute lies in the theory of meaning.
کلیدواژه‌ها [English]
- Sohrawardy
- Molla Sadra
- the theory of the priority of existence
- - ابراهیمی دینانی، شعاع اندیشه و شهود در فلسفۀ سهروردی، انتشارات حکمت، تهران، 1379
- - ابن ترکة، علی بن محمد بن محمد، التمهید فی شرح قواعد التوحید، تصحیح و تعلیق حسن رمضانی، نشر مؤسسۀ ام القری، بیروت، لبنان، 2003
- - ذبیحی، محمد، فلسفه اشراق، انتشارات سمت، تهران، 1392
- - جوادی آملی، عبد الله، رحیق مختوم، تدوین حمید پارسا نیا، نشر مؤسسه اسراء، قم، 1417ه.ق.
- - سبزواری، حاج ملاهادی، شرح المنظومة، شرح حسن حسن زاده آملی، نشر ناب، تهران، 1413 ه. ق.
- - سجادی، جعفر، شرح و حاشیه بر حکمة الإشراق، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هشتم، 1377
- - سهروردی، شهاب الدین، حکمة الاشراق، با شرح قطب الدین شیرازی و حواشی صدر المتالهین شیرازی، کتابخانه ملی، شماره ثبت: Rarc-bbr745- Q62h4-1315Q
- - ____________، التلویحات، در مجموعۀ مصنفات شیخ اشراق، تصحیح هانری کربن، انتشارات انجمن حکمت و فلسفه، تهران، 1372
- - شهرزوری، شمس الدین محمد، شرح حکمة الإشراق، تصحیح حسین ضیائی تربتی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، 1380
- - طباطبائی، محمد حسین، بدایة الحکمة، انتشارات جامعه مدرسین حوزۀ علمیه قم، قم، 1423ه.ق.
- - _____________، نهایة الحکمة، تصحیح غلامرضا فیاضی، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم، 1386
- - مطهری، مرتضی، مجموعۀ آثار، انتشارات صدرا، تهران، 1378
- - ملاصدرا، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، مکتبة المصطفوی، قم، 1368
- - ____، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح جلال الدین آشتیانی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1360
- - واله، حسین، " نظریه معناداری صدر المتالهین شیرازی"، مجله شناخت، شماره 61، پاییز و زمستان 1388
- - ----------- "ریشه زبانی اختلاف قرآئت ها از نظریۀ اصالت وجود" ، آئینۀ معرفت، شمارۀ 25، زمستان 1389
- - یثربی، یحیی، " تحلیل انتقادی اصالت وجود" ، مجله نامۀ مفید، شمارۀ 19، پائیز 1378
)