نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

• عارف دانیالی

گنبدکاووس

چکیده

ابن­حبیب­نیشابوری در کتاب خویش – که ذیل ادبیات صوفیانه دسته­بندی می­شود- اقسام معانی جنون را برمی­شمرد؛ در این طبقه­بندی، هرگز جنون، بیماری پنداشته نمی­شود و نقطۀ مقابل خردمندی نیست. دیوانه کسی است که سبکی متفاوت از زندگی همگانی را برمی­گزیند و هنجارهای رسمی را زیرِ پا می­نهد. بدین­ترتیب، دیوانه همچون نقاد اجتماعی-سیاسی بازنمایی می­شود. دیوانگی، زبان حاشیه­نشینان و مطرودان است. از این­روست که همواره شکل طنز و هجو به خود می­گیرد و سلسله مراتب معرفتی-اخلاقی را باژگونه می­سازد. فوکو نیز گفتمان روانپزشکی که تحت کردارهای شکاف­انداز، دوقطبیِ «عقل-جنون» را برمی­سازد و کردار اندیشیدن به شیوۀ متفاوت را منتفی می­سازد، به نقد می­کشد. از دید فوکو، روانپزشکی ابزار کنترل اجتماعی و حذف سوژه­های تکین است. این رهیافت، نگاه فوکو را به فهم ابن­حبیب نیشابوری از جنون نزدیک می­کند. البته برخلاف ابن­حبیب نیشابوری، فوکو از هرگونه تفسیر رمانتیک یا ذات­گرایانه از یک باطن معصومانه امتناع می­ورزد. فوکو، هرگونه بازگشت به گفتمان­های پیشامدرن را همچون رهیافتی ارتجاعی نفی می­کند. او به مفهوم جنون توجه می­نماید از این حیث که شکلی از سیاست­ورزیِ غیررسمی را ممکن می­کند: نوعی اِعمال قدرت از پایین به بالا، فراروی از کردارهای تقسیم­کننده. به عبارتی دیگر: فراسوی نیک-بد یا صدق-کذب. اما ابن حبیب نیشابوری، در چارچوب گفتمان صوفیانه، از زبان شیدایان یک گفتمان هژمونیک علیه گفتمان فلسفی می­سازد. مقالۀ حاضر با مقایسۀ دیدگاه ابن حبیب­نیشابوری با فوکو می­کوشد از شباهت­های ظاهری به تفاوت­های گفتمانی برسد.  

کلیدواژه‌ها

• ابن‌حبیب نیشابوری
• فوکو
• جنون
• کردارهای تقسیم‌کننده
• تفاوت
• قدرت
• ذات‌گرایی

عنوان مقاله [English]

Faces of madness: Foucault to Ibn Habib Neyshaboory

نویسنده [English]

• Aref daniali

gonbad kavoos

چکیده [English]

Ibn Habib Neyshaboory in self' book –that it is classified as sufi
literature- considers the kinds of madness. In this classification, never
madness isn't conceived as illness and it isn't the contrast with
rationality. A madman is a man who he chooses different style with
public life and refuses formal normal. At a conclusion, a madman is
representated as critic of society and politics. Madness is language of
outcasts and isolated persons. Therefore, it is irony and overturne
ethics-knowledge regime.Foucault, also, criticizes psychiatry' dividing
practices that constitutes reason-madness polarity and denies a
different ways of thinking. In view of Foucault, psychiatry is a
apparatus for social control and rejaction of singular subjects. In this
approach, Foucault's perpective becomes similar to Ibn Habib's.But,
Foucault, against Ibn Habib, avoids romantic or essentialist
interpretation about a innocent essence. Foucault considers refrence to
pre-modern discourses as a regressive approach. He pays attention to
madness concept because it make possible forms of informal politics:
ways of practicing power down to up and pass out of dividing
practices. It is beyond of good-bad or truth-false. But Ibn Habib, in
sufi discourse, constitutes madness language as hegemonic discourse
against philosophical discourse. This article make a comparison
between Foucault and Ibn Habib and it transfers superficial similarity
to discoursive difference.

کلیدواژه‌ها [English]

• Ibn Habib Neyshaboory
• Foucault
• madness
• dividing practices
• difference
• Power
• Essentialism