دلالت نامها بر ایده ها و اشیاء در فلسفه پروکلوس

نوع مقاله : معرفی و نقد کتاب

نویسنده

دارای مدرک تحصیلی دکتری فلسفه از دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

 به عقیده افلاطون ایده ها مدلول اصلی نامها هستند و دلالت نامها بر اشیاء فقط به نحو ثانوی و به سبب شباهت اشیاء به ایده ها ممکن است. ارسطو که منکر وجود مفارق ایده هاست، برخلاف افلاطون عقیده دارد که نامها در وهله اول بر محسوسات دلالت می کنند و دلالت آنها بر مفاهیم انتزاعی دلالتی ثانوی است. تلفیق آراء افلاطون و ارسطو در فلسفه نوافلاطونی سبب خلط این دو نظریه شد و بر اثر آن بسیاری از نوافلاطونیان به تبعیت از ارسطو نامها را دال بر محسوسات شمردند. فلوطین و پروکلوس تنها نوافلاطونیانی بودند که به این خلط پی بردند و به پیروی از افلاطون ایده ها را مدلول اصلی نامها در نظر گرفتند. اما تفاوت ایده ها و اشیاء چنان زیاد است که افلاطون اطلاق نامها را بر ایده ها و اشیاء به اشتراک لفظی می داند و این باعث بروز مشکلاتی در فلسفه او می شود. علیت مستلزم شباهتی میان علت و معلول است، اما اگر تفاوت ایده ها و اشیاء به حدی باشد که نتوان نامها را به اشتراک معنوی بر آنها اطلاق کرد، چگونه ممکن است که ایده ها علت اشیاء باشند؟ فلوطین و پروکلوس می کوشند تا دلالت نامها را بر ایده ها و اشیاء به نحوی توضیح دهند که شباهت و متعاقباً رابطه علی میان آنها نقض نشود.

کلیدواژه‌ها


  1. افلاطون، مجموعه آثار، ترجمه محمدحسن لطفی (با اندکی دخل و تصرف)، تهران، خوارزمی، 1380ش؛
  2. ساکت اف، امیرحسین، «تشکیک»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، به کوشش کاظم موسوی بجنوردی، تهران، 1387ش؛
  3. فلوطین، دوره آثار، ترجمه محمد حسین لطفی (با اندکی دخل و تصرف)، تهران، خوارزمی، 1366ش؛
  4. نصیرالدین طوسی، اساس الاقتباس، به تصحیح مدرس رضوی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1376؛
  5. ولفسن، ه. ا.، «اصطلاح مشکک در آثار ارسطو و فلسفه اسلامی و آثار ابن میمون»، منطق و مباحث الفاظ، به کوشش مهدی محقق و توشی هیکو ایزوتسو، تهران، 1353ش؛
  6. Aristotle, Metaphysics, Translated by W. D. Ross, Oxford University Press, 1924;
  7. Porphyry, On Aristotle’s Categories, translated by S. K. Strange, Ithaca, Cornell University Press, 1992;
  8. Proclos, Commentary on Plato’s Parmenides, Translated by G. R. Morrow & J. M. Dillon, Princeton University Press, 1987;
  9. ـــــــ , The Elements of Theology, Translated by E. R. Dodds, Clarendon Press, Oxford, 1992;
  10. ــــــ , On Plato’s Cratylos, translated by Brian Duvick, New York, 2007;
  11. Van den Berg, R. M., Proclus’ Commentary on the Cratylus in Context, Brill, Leiden & Boston, 2008.