جایگاه «حُسن و زیبایی» در منطق پرواز سهروردی

نوع مقاله : معرفی و نقد کتاب

نویسندگان

1 دانشگاه هنر اسلامی تبریز

2 دکتری فلسفه

چکیده

دانش زیبایی‌شناسی و هم‌چنین فلسفۀ هنـر، هرچند مولود عصر جدید و بـرآمـده از رویـکردِ جدیـد بـه عـلم و حقیقت‌انـد، امـا پرسش از «امرِ زیبـا» و «هنـر»، پرسش‌هایی هستند که از دیربـاز اندیشۀ آدمی را به‌خـود مشغـول داشته‌اند. شیخ‌ شهاب‌الدین سهروردی ملقّب به «شیخ اشراق» از حکمای بزرگ ایرانی - اسلامی در قرن 6 هجری قمری، مبـاحث مربوط به هنر و زیبـایی را، ذیل مباحث جهان‌شنـاسی و علم‌الانـوار و مفـاهیم حُسن و جمـال در حکمت اشراق مورد بررسی قـرار داده است. در آراء اشراقی سهروردی، «حُسن» حقیقتی نورانی و مینوی است که با حفظ هویّت ملکوتی خویش، قدم در قوس نزول نهاده و در عالم مُلک نیز متجلّی گشته است و زیبایی‌های محسوس و این‌جهانی، نشانه و آیتی است از زیبایی‌های معقول و آن‌جهانی. از منظر اشراقی علمی که بنیانِ هنر اشراقی را تشکیل می‌دهد، جز از طریق شهود به دست نمی‌آید و تحقق این شهود، آن‌گاه میسّر است که سالک یا هنرمند اشراقی با فهم «منطق پـرواز» به بازآفرینی معراج در نفس خویش نائل آید. حکمت و هنر اشراقی هر دو به زبان «رمز» بیان می‌گردند، بر همین مبنا علم «تـأویل» نیز در فهم و تبیین زبان رمزی حکمت و هنر اشراقی از جایگاه حائز اهمیتی برخوردار است. از این‌رو می‌توان گفت که «منطق پـرواز»، «رمـز» و «تـأویل» سه ضلع مثلثی را تشکیل می‌دهند که هم در حکمت اشراقی و هم در هنر اشراقی، جزو اصول و مبـانیِ بنیادین بـه شمار می‌روند و هنر یا حکمت اشراق آن‌گاه ظهور می‌یـابد و بنیـان نهاده می‌شود که هر سه ضلع این مجموعه را با هم در نظر آوریم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Status of Goodness and Beauty in the Logic of Flight in Suhrawardi

چکیده [English]

Although aesthetics and philosophy of arts are the fruits of the modern age and the new approach followed by science and truth, the question of “beauty” and “arts” are among those that have involved human being’s mind since very long time ago. As one of the greatest Iranian-Islamic philosophers of the sixth AH century, Sheikh Shahab al-Din Suhrawardi, known as Sheikh of Illuminationism, has discussed about arts and beauty, under cosmology and the science of mystic lights, as well as about goodness and beauty concepts in the Illuminationism philosophy. According to the Suhrawardi’s illuminationistic viewpoints, “goodness” is a celestial truth which has headed down the arc of descend while maintaining its celestial identity and has been manifested in the visible world, as this-worldly and visible beauties are just a sign of the reasonable and that-worldly beauties. According to the Illuminationism perspective, the science that forms the foundation of the Illuminationist arts, will not be achieved but through intuition and this sort of intuition is realized only when the illuminationist ascetic or artist can recreate ascension in his soul through understanding “rules of spiritual elation”. Both the illuminationist philosophy and arts are expressed through the “symbolic” language. Therefore, "hermeneutic" is crucially important in the understanding and explanation of the symbolic language through which Illuminative wisdom and art are expressed. Thus, it can be said that “rules of the spiritual elation”, “symbol” and “hermeneutic” are three wings of a triangle which is considered as a fundamental basis either in illuminationist philosophy or in illuminationist arts. The illuminationist philosophy and arts will be emerged and established when all three wings of the mentioned collection are considered collectively.

  1. قرآن کریم
  2. ابراهیمی‌دینانی، غلامحسین. شعاع اندیشه و شهود در فلسفه‌ی سهروردی. تهران: حکمت، 1386.
  3. افلاطون. چهار رساله. ترجمه: محمود صناعی، تهران: هرمس، 1382
  4. پازوکی، شهرام. حکمت هنر و زیبایی در اسلام. تهران: فرهنگستان هنر، 1384.
  5. پورجوادی، نصرالله. راز و رمز هنر دینی(مجموعه مقالات). ویرایش: مهدی فیروزان، تهران: سروش، 1380.
  6. پورنامداریان، تقی. دیدار با سیمرغ، شعر و عرفان در اندیشه‌های عطار. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1386.
  7. تقی، شکوفه. دو بال خرد، عرفان و فلسفه در رساله‌الطیر ابن‌سینا. تهران: مرکز، 1387.
  8. حکمت، نصرالله. مباحثی در عرفان ابن‌عربی. تهران: علم، 1389.
  9. حکمت، نصرالله. متافیزیک خیال در گلشن راز شبستری. تهران: فرهنگستان هنر، 1385.
  10. خاتمی، محمود. پیش درآمد فلسفه‌ای برای هنر ایرانی. تهران: فرهنگستان هنر، 1390.
  11. رحمتی، انشالله. جهان شناخت و رمزپردازی. ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت(سال چهارم، شماره11):50-46، 1388.
  12. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی. حکمت‌الاشراق. گزارش و شرح و سنجش حکمت‌الاشراق جلد 1 و 2: سید یدالله یزدان‌پناه. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389.
  13. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی. قصه‌های شیخ اشراق. ویرایش: جعفر مدرس صادقی، تهران: مرکز، 1382.
  14. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی. مجموعه‌ی مصنفات، جلد دوم. تصحیح و تحشیه و مقدمه: هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1388.
  15. شایگان، داریوش. آیین هندو و عرفان اسلامی. ترجمه: جمشید ارجمند، تهران: فرزان، 1387.
  16. شایگان، داریوش. بت‌های ذهنی و خاطره‌ی ازلی. تهران: امیرکبیر،1380.
  17. شایگان، داریوش. هانری کربن، آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی. ترجمه: باقر پرهام، تهران: فرزان، 1387.
  18. شوان، فریتیوف. منطق و تعالی. ترجمه: حسین خندق‌آبادی، تهران: نگاه‌ معاصر، 1388.
  19. شیخ‌الاسلامی، علی. خیال، مثال و جمال در عرفان اسلامی. تهران: فرهنگستان هنر، 1386.
  20. ضیایی، حسین. معرفت و اشراق در اندیشه‌ی سهروردی. ترجمه: سیما سادات نوربخش، ویرایش: حسن سید عرب، تهران: فرزان، 1389
  21. طباطبایی، سید محمدحسین. تفسیر المیزان، ج15. قم: دارالعلم، 1363.
  22. کربن، هانری. ابن‌سینا و تمثیل عرفانی. ترجمه: انشالله رحمتی، تهران: سوفیا، 1389.
  23. کربن، هانری. اسلام ایرانی جلد اول، چشم‌اندازهای معنوی و فلسفی. ترجمه: انشاالله رحمتی، تهران: سوفیا، 1391.
  24. کمالی‌زاده، طاهره. مبانی حِکمی هنر و زیبایی از دیدگاه شهاب‌الدین سهروردی. تهران: فرهنگستان هنر، 1389.
  25. گنون، رنه. هرمس و زبان مرغان(مجموعه مقالات).ترجمه: امین اصلانی، تهران: جیحون، 1387.
  26. لینگز، مارتین. رمز و مثال اعلی. ترجمه: فاطمه صانعی، تهران: مؤسسه حکمت، 1391.
  27. مولانا، جلال‌الدین محمد بلخی. کلیات شمس تبریزی. مقدمه: بدیع‌الزمان فروزان‌فر، تهران: امیر کبیر، 1363.
  28. نامورمطلق، بهمن. زائر شرق، مجموعه مقالات همایش بزرگداشت یکصدمین سال تولد هانری کربن. گردآوری: شهرام پازوکی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1385.
  29. نصر، سید حسین. سه حکیم مسلمان. ترجمه: احمد آرام، تهران: امیرکبیر، 1389.
  30. نصر، سید حسین. هنر و معنویت اسلامی. ترجمه: رحیم قاسمیان، تهران: حکمت، 1389.
  31. نصر، سیدحسین. معرفت و معنویّت. ترجمه: انشالله رحمتی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی، 1385.