نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه پیام نور

2 دانش‌آموخته دکتری فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی

10.29252/kj.2021.101716

چکیده

 ارسطو در بحث الهیات از «محرک نامتحرک» و «فکر فکر» سخن می‌گوید و برای آن مختصات و مؤلفه‌هایی مانند جوهر، غیرمادی بودن و فعلیت محض لحاظ می‌کند و کندی در بحث از مفهوم خدا از اصطلاحاتی مانند «علت»، «فاعلیت» و «خالقیت» بهره می‌گیرد. نقطۀ تلاقی این دو فیلسوف در تعریف آنها از فلسفه است. اصطلاحات و مفاهیمی مانند «حقیقت»، «علت» و «علت نخستین» در تعریف فلسفه نزد هر دو مطرح شده است و این مفاهیم در مفهوم‌سازی خدا نزد کندی انعکاس یافته است. پرسش این است که آیا، براساس تعریف فلسفه نزد ارسطو و کندی، بررسی مفهوم‌سازی خدا نزد آنها امکان‌پذیر است. یعنی تعریف فلسفه امکان مفهوم‌سازی خدا و بررسی آن را نزد آنها فراهم می‌آورد؟ امکان مفهوم‌سازی خدا نزد ارسطو و کندی چگونه تبیین و بررسی می‌شود؟ در این نوشتار با استفاده از کتاب «آلفای کوچک» و لامبدای ارسطو، که هر دوی این آثار مورد توجه کندی بوده است، به بررسی مفهوم خدا در دو بخش می‌پردازیم. در بخش اول، با بررسی تعریف فلسفه نزد ارسطو و کندی و بیان اصطلاحات و مفاهیم مندرج در این تعریف، به مفهوم خدا می‌پردازیم. در بخش دیگر، با استفاده از کتاب لامبدا و مفهوم «ازلی و جاودانه»، مفهوم خدا را تبیین می‌کنیم که ارسطو، بدون بهره‌گیری از تعریف فلسفه و با مبانی طبیعی، خدایی مابعدالطبیعی  (الهیات بمعنی‌الأخص) را معرفی کرده و کندی با استناد به تعریف فلسفه و غایت آن و بهره‌گیری غیرمستقیم از مبانی مابعدالطبیعی ارسطویی  (علل چهارگانه و بحث قوه و فعل) خدایی مابعدالطبیعی‌ـ‌الهیاتی (کلامی) معرفی می‌کند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining of conceptualizing God in Aris‌totle and Al-Kindi

نویسندگان [English]

  • Hasan Abasi Hossain Abadi 1
  • Mas‌taneh Kakaei 2

1 associated professor in Payamenoor University

چکیده [English]

Aris‌totle discusses “Unmoved Mover” and “thought thinking” in theology and there are features for that, including subs‌tance and immateriality and pure actuality. Al-Kindi uses “cause,” “activity,” and “creation” in his discussion of the concept of God. The point of intersection of the two philosophers is their definition of philosophy. Reforms and concepts such as “truth,” and “cause”, and “firs‌t cause” have been proposed in the definition of philosophy by both. These concepts are reflected in al-Kindi’s conceptualization of God. The ques‌tion is, given Aris‌totle and al-Kindi’s definition of philosophy, is the possible for them to s‌tudy the conceptualization of God? That is, does the definition of philosophy allow them to conceptualize God and s‌tudy it? How is the possibility of conceptualizing God explained to al-Kindi and Aris‌totle? In this article, using Aris‌totle’s Little Alpha and Lambda, both of which have been considered by al-Kindi, we examine the concept of God. In the firs‌t part, we examine the definition of philosophy by Aris‌totle and al-Kindi, and express the terms and concepts contained in this Definition; And in the other section, using Lambda and the firs‌t philosophy and the concept of “eternal,” we s‌tate that Without using the definition of philosophy and with natural principles, Aris‌totle introduced a metaphysical deity  (theology in a special sense) and Kindi based on the definition of philosophy and its end and indirectly using the Aris‌totelian metaphysical principles  (four causes and faculty and Actuality) Introduces a metaphysical-theological god.

کلیدواژه‌ها [English]

  • God
  • Aris‌totle
  • al-Kindi
  • Philosophy
  • Cause
ابن‌رشد، محمدبن‌محمد (1377)، تفسیر مابعدالطبیعه، 3 جلد، تهران: حکمت.
ارسطو (1384)، متافیزیک، ترجمۀ شرف الدین خراسانی، چ3،تهران، انتشارات حکمت، 1384.
ارسطو (1390)، متافیزیک، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران: طرح نو.
ارسطو (1363)، طبیعیات، ترجمه مهدی فرشاد، تهران: امیرکبیر.
ارسطو (1392)، ترغیب به فلسفه، دربارۀ فلسفه و پاره‌ای از آثار گمشده دیگر، ترجمه مجتبی درایتی، حمیدرضا محبوبی آرانی، تهران: انتشارت دانشگاه تهران، 1392.
الشیبی، کامل (1964)، «الکندی المتکلم»، مجلۀ (بی‌نام)، شماره 94، صفحات 22-35.
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/762025 (در دسترس در تاریخ 15/11/99)  
الکیالی، سامی (1382ق). «أسلوب الکندی». نشریه المجمع اللغه العربیه بدمشق.  (المجلد الثامن والثلاثون. الجزء 1، صفحات 36-52). (در دسترس در تاریخ 15/11/1399) 
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/696757
ایلخانی محمد (1380)، متافیزیک بوئتیوس، تهران: انتشارت الهام.
حکمت، نصرالله (1398)، درآمدی به تاریخ فلسفه اسلامی، تهران: الهام، 1398.
علاء، حموش (1986)، «الکندی الممثل البارز لمرحله الإنتقال من علم الکلام الی الفلسفه»، نشریه حولیه کلیه البنات،  (شماره 13، صفحات 85-99). (در دسترس در تاریخ 15/11/1399) 
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/696757
شاهین، عثمان عیسی (1383ق)، «الله و العالم عند الکندی»، نشریه الاقلام، الجزء 7، صفحات 97-107. (در دسترس در تاریخ 15/11/1399) 
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/401509
فارابی، ابونصر (1970)، الحروف، مقدمه و تحقیق محسن مهدی، لبنان-بیروت: دارالمشرق.
فلوطین (1413)، اثولوجیا، محقق عبدالرحمن بدوی، ایران-قم: بیدار.
 کاکائی، مستانه، عباسی حسین‌آبادی، حسن (1397)، «بررسی جایگاه انرگیا و انتلخیا در اندیشۀ ارسطو»، تأملات فلسفی، سال هشتم، شمارۀ 20 (بهار و تابستان)، صفحات 145-170.
کندی، یعقوب‌بن‌اسحاق (1950 و 1978)، رسائل الکندی الفلسفیه، محقق ابو ریده، محمد عبدالهادی، قاهره-مصر: دار الفکر العربی.
کندی، یعقوب‌بن‌اسحاق (1387)، مجموعه رسائل کندی، ترجمه سیدمحمود یوسف ثانی، تهران: علمی و فرهنگی، 1387.
گادامر، هانس کئورک (1382)، مثال خیر در فلسفه افلاطونی‌ـ‌ارسطویی، ترجمه حسن فتحی، تهران: حکمت، 1382.
 نتون، یان ریچارد (1397)، خدای متعال مطالعاتی دربارۀ ساختار و نشانه‌شناسی فلسفه، کلام و جهان‌شناسی اسلامی، ترجمه سیده لیلا اصغری، تهران: حکمت.