تبیین «حقیقت آزادی» بر اساس «نظریه انکشاف نفس» در فلسفه ملاصدرا

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری فلسفه (گرایش حکمت متعالیه)، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 استاد، گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

10.48308/kj.2025.242200.1374

چکیده

هدف این مقاله، استنباط و ارائه تعریفی صحیح از یکی از مهمترین مسائل و چالش های معاصر یعنی «حقیقت آزادی» بر اساس دیدگاه نهایی صدرالمتالهین است. اندیشه ملاصدرا به دو درجه میانی و نهایی تفکیک می شود. آزادی در حکمت صدرایی به معنای «فراروی در تعالی» است. این فراروی بر اساس دیدگاه صدرای میانی، «فراروی وجودی» و مبتنی بر «خروج از قوه به فعل و اکتساب کمالات» است، اما بر اساس دیدگاه صدرای نهایی و نظریه انکشاف، «فراروی ظهوری» و مبتنی بر «انکشاف ما فی الضمیر» خواهد بود. در این پژوهش با استفاده از عبارات ملاصدرا و مبنا قرار دادن نظریات نهایی او و با اقامه سه دلیل عین الربط، فطرت و معرفت نفس، به اثبات تعریفی متعالی از حقیقت آزادی دست یافته، و آزادی را به «انکشاف و آشکارشدگی حقیقت و ذات نفس» معنا کرده ایم. این آشکارشدگی به جانب ذات اقدس ربوبی و مرتبه کمونی نفس است، و لازمه اش توسعه وجودی و افزایش ظرفیت انسانی است. بنابراین، آزادی امری عروضی و اکتسابی نیست، بلکه امری انکشافی، و آشکارشدگی کمالات نهفته باطنی در ذات انسان در حرکت و فراروی ظهوری است. این آزادی، مراتب دارد؛ هرچه از تعیّنات حیوانی و نفسانی بیشتر زدوده شود، اطلاق و آزادی بیشتر متجلی می گردد، و غایت این آزادی مقام انسان کامل است. این نظریه ملاصدرا دارای لوازم و نتایجی است که موجب تحولاتی در نگاه های رایج می گردد، مانند: یک) بنیاد آزادی، «خویشتنِ خویش» است، دو) مسیر آزادی، فراروی انکشافی و اکتشاف کمالات است، سه) غایت آزادی، غایت انکشاف است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Account of the Reality of Freedom According to Mullā Ṣadrā’s Theory of the Soul’s Unveiling

نویسندگان [English]

  • amin dehghani 1
  • Seyed Morteza Hosseini Shahrudi 2
1 PhD, Philosophy (Transcendent Wisdom), Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
2 Professor, Department of Islamic Philosophy and Wisdom, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]

This article aims to infer and present a correct definition of one of the most important contemporary issues and challenges, namely the nature of freedom, according to the final viewpoint of Ṣadr al-Mutaʾallihīn, known as Mullā Ṣadrā. Freedom in the Sadraean philosophical system can be defined as "transcendence in sublimity." According to Mullā Ṣadrā's intermediate viewpoint, this transcendence is "existential transcendence" which is grounded in emerging from potentiality to actuality and acquiring perfections. However, according to Mullā Ṣadrā's final viewpoint and the theory of unveiling, it is "manifestational transcendence" grounded in unveiling what is within the heart. In this research, by utilizing Mullā Ṣadrā's passages and taking his final theories into consideration, and by presenting three arguments—namely, the relational essence (ʿayn al-rabṭ), innate nature (fiṭra), and self-knowledge (maʿrifat al-nafs)—we establish a sublime definition of the nature of freedom, interpreting freedom as the unveiling and manifestation of the reality and essence of the soul. This manifestation is directed toward the sacred divine essence and the concealed stage of the soul, and its prerequisite is existential expansion and an increase in human capacity. Therefore, freedom is not an accidental or acquired matter, but rather a revelatory one, consisting of the manifestation of hidden inner perfections in the essence of humanity through manifestational movement and transcendence. This freedom is of degrees; the more one is cleansed of animal and psychic determinations, the more freedom become manifest, and the ultimate goal of this freedom is the station of the perfect human (insān kāmil).

کلیدواژه‌ها [English]

  • freedom
  • reality of freedom
  • philosophy of freedom
  • theory of unveiling
  • Mullā Ṣadrā

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 30 آذر 1404
  • تاریخ دریافت: 05 آبان 1404
  • تاریخ بازنگری: 03 آذر 1404
  • تاریخ پذیرش: 30 آذر 1404