تحلیل و نقد شرح خواجه نصیرالدین طوسی بر واژه «نیل» درباره لذت در کتاب اشارات و تنبیهات ابن‌سینا

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه ادیان و مذاهب

2 استاد دانشگاه شهید بهشتی

3 دانشیار دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

ابن‌سینا در کتاب «اشارات و تنبیهات» لذت را ادراک و نیل به آن چیزی که نزد مدرِک، کمال و خیر است دانسته است. او در این عبارت بر خلاف دیگر عباراتش، از واژه «نیل» استفاده کرده است. در مفهوم این واژه میان شارحان ابن‌سینا اختلاف وجود دارد. برخی همچون فخررازی این واژه را فاقد هرگونه منظور و معنای خاصی می‌دانند و معتقدند که حذف آن هیچ خللی در مفهوم عبارت ایجاد نمی‌کند. برخی نیز همچون خواجه نصیر‌الدین طوسی با توجه به اینکه لذت یکی از افعال نفس است و ادراک آن حضوری است، معتقدند واژه «نیل» در این عبارت، رسیدن به ذات مدرَک را می‌رساند. از نظر آنها لذت با حصول ذات مدرَک حاصل می‌شود. این در حالی است که به نظر می‌رسد چنین برداشتی با فلسفه ابن‌سینا در تناقض است. چرا که دستیابی به ذات مدرَک محسوس امکان‌پذیر نیست لذا ادراک محسوس از نظر ابن‌سینا نمی‌تواند حضوری باشد و لاجرم این ادراک حصولی خواهد بود. این مساله حتی در پژوهش‌های جدید نیز بازتاب داشته است. لذا ضروری است که عبارت ابن‌سینا در مورد لذت در کتاب «اشارات و تنبیهات» با روش توصیفی-تحلیلی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که اساسا تفسیر نیل به حصول ذات مدرَک یا درک حضوری مدرَک محسوس قابل قبول نمی‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing pleasure in Ibn Sina's view and critical the interpretation of Khaje Nasir- Altosi

نویسندگان [English]

  • Mahdi Bahrami 1
  • Nasroallah Hekmat 2
  • Seyed Razi Mousavi Gilani 3
1 The University of Religions & Denominations
2 Beheshti University
3 The University of Religions & Denominations
چکیده [English]

In Ibn Sina's view, "pleasure" is one of the qualities of the ego. It's conceptual is present perception. In his book, " Al-isharat wa al-tanbihat," he describes pleasure is a perception and achievement to something that is perfection and goodness in the human. Who percept it. Since in this description, contrary to other descriptions, for the description of pleasure he has used the word "Neil", some researchers have conceived that "Neil" refers to the present perception of the essence of evidence in Ibn Sina's mind. whereas that's a contradiction with his philosophy. This idea has been raised by Khaje Nasir al-Din and reflected in new researches. Even some researchers, based on this interpretation, have explained the mistakes of pleasure in the thought of Ibn Sina. Therefore, it is necessary to analyze by descriptive-analytical method his description of pleasure in the book. The results of the research show that basically, the interpretation of the achievement to the present perception as a pleasure of perceptibility is not acceptable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • pleasure
  • Ibn Sina
  • Khaje Nasir- Altosi
  • present perception
  1. - ابن سینا، حسین بن عبدالله، الأضحویة فی المعاد، تهران، شمس تبریزی، ۱۳۸۲ش.
  2. - ابن سینا، حسین بن عبدالله، المبدأ و المعاد، تحقیق عبدالله نورانی، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.
  3. - ابن سینا، حسین بن عبدالله، النجاه من الغرق فی بحر الضلالات، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۶۴ش.
  4. - ابن سینا، حسین بن عبدالله، النفس من کتاب الشفا، محقق: حسن زاده آملی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۷۵ش.
  5. - ابن سینا، حسین بن عبدالله، الهیات من کتاب الشفا، محقق: حسن زاده آملی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۷۶ش.
  6. - ابن سینا، حسین بن عبدالله، الهیات نجات، ترجمه و شرح سید یحیی یثربی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش.
  7. - ابن سینا، حسین بن عبدالله، عیون الحکمه، عبدالرحمن بدوی، بیروت، ۱۳۵۹ق.
  8. - ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و تنبیهات، قم، بوستان کتاب،‌ ۱۳۸۱ش.
  9. - ابن منظور، جمال الدین محمدبن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ پنجم، ۲۰۰۵م.
  10. - انصاری، ابن‌هشام، مغنی البیب، تحقیق و شرح: الدکتور عبد اللطیف محمد الخطیب، الکویت، السلسله التراثیه، ۱۴۲۱ق.
  11. - ترابی،‌ نفسیه؛ جوادی، محسن (۲۰۱۲) «چیستی لذت از منظر ابن سینا و فخر رازی»، مجله نقد و نظر، شماره چهارم، زمستان.
  12. - ترابی،‌ نفسیه؛ جوادی، محسن، «چیستی لذت از منظر ابن سینا و فخررازی»، مجله نقد و نظر، شماره چهارم، زمستان ۱۳۹۱ش.
  13. - جبران، مسعود، الرائد، ترجمه رضا انژابی نژاد، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۸۰ش.
  14. - حسینی طهرانی، هاشم، العلوم العربیه، تهران، مفید، ۱۳۶۷ش.
  15. - خادمی، عین‌الله، (۲۰۱۰)، «جستاری درباره چیستی لذت از منظر ابن سینا»، فلسفه و کلام، شماره ۱، ص ۲۹-۵۰.
  16. - سلیمانی، فاطمه (۲۰۱۰) «لذت و الم از نگاه ابن‌سینا»، حکمت سینوی، شماره ۴۴.
  17. - طوسی، خواجه نصیر الدین، اﻟﺠﻮﻫﺮ اﻟﺘﺠﺮﻳﺪ اﻟﻨﻀﻴﺪ ﻓﻲ ﺷﺮح ﻣﻨﻄﻖ، ﻗﻢ، انتشارات بیدار،‌ ۱۳۸۱ش.
  18. - عمرانیان، سیده نرجس ؛ علیزمانی، امیرعباس (۲۰۱۷) ‌«لذت و معنای زندگی از نگاه ابن‌سینا»، حکمت سینوی، شماره ۵۷، تابستان.
  19. - فاضل یگانه، مسعوده، نسبت ایمان و لذت در فلسفه ابن سینا و ملاصدرا، دانشگاه قم، شهریور ۱۳۹۵ش.
  20. - فخررازی، محمد بن عمر، شرح الاشارات و التنبیهات، با مقدمه سید محمد عمادی حائری، تهران، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ۱۳۹۱ش.
  21. - قرائی، فاطمه، بررسی مقایسه‌ای لذت و رنج از دیدگاه ابن سینا و شیخ اشراق، دانشگاه قم، شهریور ۱۳۸۹ش.
  22. - قطب الدین رازی، محمد بن محمد، الالهیات من المحاکات بین شرحی الاشارات، تصحیح مهدی هادی زاده، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، ۱۳۸۱ش.
  23. - مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش فلسفه، قم، سازمان تبلیغات، ۱۳۷۸ش.