ریچارد رورتی، فیلسوف پراگماتیست، در بنیان نهادن طرح فلسفی خود، رمان را همسنگ فلسفه و گاه در ترازی بالاتر از آن به شمار میآورد و فلسفه را همچون رمان، نوعی روایت قلمداد میکند. نوشتار حاضر میکوشد تا پارهای از مفاهیم اندیشۀ رورتی در متن رمان بازخوانی شود و متن ادبی همارز متن فلسفی مورد کنکاش واقع شود. بدین منظور، مضمون کنش سیاسی و انقلاب، در دو رمان صد سال تنهایی نوشتۀ گابریل گارسیا مارکز و طوبا و معنای شب نوشتۀ شهرنوش پارسیپور با ابتنای بر آراء این متفکر تفسیر میشود. رورتی برای تمایز امر خصوصی از امر عمومی سعی دارد تا از استعارۀ قلممو و اهرم بهره جوید. وی بر تمایز قاطع میان حوزۀ خصوصی و حوزۀ عمومی تأکید دارد و تسرّی طرح خودآفرینی فردی را به حوزۀ عمومی نامطلوب میشمارد. همّ این مقاله مصروف آن است تا نشان دهد که شخصیتهای دو رمان مورد نظر اگرچه به سمت حوزۀ عمومی و کنش سیاسی تمایل پیدا میکنند، ولی در حقیقت برآنند تا از رهگذر این کنش سیاسی، در طرحی نو که برای حیات خویش در میافکنند، به خودآفرینی فردی رسیده و از احساس شکست، تنهایی و اندوه رهایی یابند؛ این افراد با شیوۀ تفکر قلممویی به سوی شیوۀ اهرمی حرکت میکنند. اما در نهایت، همان‌گونه که رورتی تبیین میکند، در این طرح با شکست مواجه میشوند؛ چرا که عزیمتگاه این افراد به سوی امر اجتماعی، حوزۀ عمومی و کنش سیاسی، همین حس تنهایی و اندوه در حوزۀ خصوصی زندگی‌شان است. به عبارت دیگر، آنها تصور روشنی از امر سیاسی ندارند و تنها برای رهایی از رنج درون خواهان انقلابی تام و تمام در جهان بیرون هستند، که پس از شکستی تراژیک دیگر بار به عزلت و اندوه درون باز میگردند.
احمدی، بابک، حقیقت و زیبایی، تهران: نشر مرکز، 1385.
پارسی پور، شهرنوش، طوبا و معنای شب. تهران: نشر البرز، 1382.
کریچلی، سایمون، رورتی، ریچارد، و دیگر مولفان، دیکانستراکشن و پراگماتیسم، ترجمۀ شیوا رویگریان، تهران: گام نو، ۱۳۸9.
رورتی، ریچارد، همبستگی یا عینیت؟، ترجمۀ حمید عضدانلو، متن‌های برگزیده از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم، عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشر نی، .۱۳۸2
رورتی، ریچارد، «هایدگر و کوندرا و دیکنز»، ترجمه هاله لاجوردی، ارغنون، شمارۀ 1، از ص 193 تا ص 212، 1383.
رورتی، ریچارد، فلسفه و امید اجتماعی، ترجمه عبدالحسین آذرنگ و نگار نادری، تهران: نشر نی، 1384.
رورتی، ریچارد، پیش‌آمد، بازی و همبستگی، ترجمه پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز، 1385.
رورتی، ریچارد، پاسخ به ارنستو لاکلائو، دیکانستراکشن و پراگماتیسم، رورتی، ریچارد، و دیگر مولفان، ترجمۀ شیوا رویگریان، تهران: گام نو، ۱۳۸9.
شایگان‌فر، نادر، زیبایی‌شناسی زندگی روزمره؛ دیویی و هنر پاپ، تهران: نشر هرمس، 1391.
شفر، ژان ماری، هنر دوران مدرن، ترجمه ایرج قانونی، تهران: نشر آگاه، 1385.
فوکو، میشل، سوژه و قدرت، تئاتر فلسفه، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی، 1389.
کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفه(از فیشته تا نیچه)، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش، 1375.
گارسیا مارکز، گابریل، صد سال تنهایی، ترجمه بهمن فرزانه، تهران: امیر کبیر، 1357.
گلشیری، هوشنگ، باغ در باغ، تهران: انتشارات نیلوفر، 1388.
محمدپور، احمد و کاوان محمدپور، «ریچارد رورتی و بحران در فلسفۀ کلاسیک غرب؛ بازخوانی معرفت و روش در بستر زیستن»، پژوهش هنر، شماره هشتم، از ص 27 تا ص 42، 1393.
Berrios, Ruben and Aaron Ridley, “Nietzsche”, the Routledge Companion to Aesthetics, Edited by Berys Gaut and Dominic McIver Lopes, London and New York, Routledge, 2001.
Bowie, Andrew, Aesthetics and subjectivity: from Kant to Nietzsche, Manchester and New York, Manchester University Press, 2003.
Foucault, Michel, On the Genealogy of Ethics, Ethics: Subjectivity and Truth: Essential works of Foucault, 1954-1984, Edited by Paul Rabinow, New York, The New Press, 1997.
Tanke, Joseph J., Foucaultꞌs Philosophy of Art, New York, Continuum, 2009.
Wicks, Robert, “Foucault”, the Routledge Companion to Aesthetics, Edited by Berys Gaut and Dominic McIver Lopes, London and New York, Routledge, 2001.
)