بررسی مواجۀ عدم انگاری شرور با معضل شرّ ادراکی از دیدگاه صدرالمتألهین

عامری, معصومه; توازیانی, زهره

بررسی مواجۀ عدم انگاری شرور با معضل شرّ ادراکی از دیدگاه صدرالمتألهین

نوع مقاله : معرفی و نقد کتاب

نویسندگان

¹ کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه الزهرا (نویسنده مسئول

² دانشیار دانشگاه الزهرا

چکیده

بخشی از آنچه در این دنیا به فهم و تجربۀ انسان در می‌آید، ملائم طبیعت وی نیست. از سویی، استدلال و باور به وجود خداوند حکیم، قادر و عادل مطلق برای متألهان از جمله امور انکارناشدنی است. مسئلۀ شر در دوران معاصر بیشتر حاصل صورت‌بندی گزاره‌هایی است که خمیرمایۀ اصلی آنها برگرفته از همین دو جنبۀ فهم و تجربۀ انسانی است. منطقاً و به لحاظ تاریخی پیش از چنین صورت‌بندی نوعی ناسازگاری در این دو جنبه به نظر می‌آمده که متألهان و فلاسفه را به تأمل واداشته است، چرا که با نظر به عالم، خصوصاً درد و رنج (شر) در عالم و مخلوق خدای حکیم و قادر و عادل مطلق دانستن آن، به طور طبیعی و در بدو امر ناسازگاری دیده می‌شود و پرسشی مطرح می‌شود مبنی بر اینکه چگونه است که چنان خدایی چنین عالمی را خلق کرده است؟ ملاصدرا برای حل مسائل ناشی از این ناسازگاری از نظریۀ نیستی انگاری شر دفاع کرده و آن را به امر عدمی، اعم از عدم ذات یا عدم کمال ذات، تحلیل نموده است. نظریۀ عدمی بودن شر با معضلی به نام شرّ ادراکی مواجه است که بنا بر ادعای آن، بعضی از وجودات، بالذات، به شر متصف می‌شوند. اما او در این باره یکسان نمی‌اندیشد. بیان تحول دیدگاه ملاصدرا در این مسئله، مهم‌ترین یافته تحقیق حاضر است. منشأ این تحول، تأثر ملاصدرا از نصوص دینی (آیات و روایات) است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

ابن سینا، حسین بن عبدالله، شرح اشارات و تنبیهات، ج3، قم، نشر البلاغه، 1375.
ارسطو، اخلاق نیکوماخوسی، ترجمه محمد حسن لطفی، انتشارات طرخ نو، 1389.
افلوطین، اثولوجیا، ترجمه و شرح فارسی حسن ملکشاهی، انتشارات سروش، 1378.
پاپکین و استرول، ریچارد و آوروم، کلیات فلسفه، ترجمه و اضافات سید جلال الدین مجتبوی، انتشارات حکمت، 1402.
خواجوی، محمد، مقدمه کتاب شرح اصول کافی صدرالمتألهین، تهران، مؤسّسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1366.
رازی، محمد بن عمر(فخرالدین)، المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، ج1، بیروت، دارالکتاب العربی، 1410.
سبزواری، ملاهادی، تعلیقه بر کتاب اسفار صدرالمتألهین، ج7، بیروت:، دارالإحیاء التراث العربی، 1981.
سهروردی، یحیی، حکمة الاشراق. هانری کربن (تصحیح)، تهران، مؤسّسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1373.
شیرازی، صدرالدین محمد، الحاشیه علی الهیات شفا، قم، انتشارات بیدار، بی تا.
شیرازی، صدرالدین محمد ،تفسیر القرآن الکریم، محمد خواجوی و حامد ناجی اصفهانی (تصحیح و تعلیق)، ج6، قم، انتشارات بیدار، 1366.
شیرازی، صدرالدین محمد،، شرح اصول کافی، به اهتمام و تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسّسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1370.
شیرازی، صدرالدین محمد، اسفار، سبزواری و طباطبایی(تعلیقات)، ج4و7، قم، نشرمصطفوی، چاپ اول، 1379.
شیرازی، صدرالدین محمد،، المبدأ و المعاد، سید جلال الدین آشتیانی(مقدمه و تصحیح)، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1380.
شیرازی، صدرالدین محمد، مفاتیح الغیب، علی نورانی(تعلیقات)، بیروت، مؤسّسه التاریخ العربی، 1419.
شیرازی، صدرالدین محمد، الحکمة المتعالیه فی اسفار العقلیة الأربعه، ج4، 6، 7 و 9، بیروت، دارالإحیاء التراث العربی، 1981.
طباطبایی، محمدحسین، تعلیقه بر کتاب اسفار صدرالمتألهین، ج7، بیروت، دارالإحیاء التراث العربی، 1981.
عبودیت، عبدالرسول، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، تهران، سمت، 1385.
فرامرز قراملکی، احمد، روش شناسی فلسفه ملاصدرا، تهران، بنیاد حکمت صدرا، 1388.
قوشچی، علاءالدین، شرح تجرید الاعتقاد، با حواشی محقّق دوانی، بی جا، چاپ سنگی، بی تا.
کاپلستن، فردریک، تاریخ فلسفه، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، جلد1، انتشارات علمی فرهنگی، 1362.
مصباح یزدی، محمد تقی، تعلیقة علی نهایة الحکمة، قم، مؤسّسه فی طریق الحق، 1405.