وجود حرکت و نحوۀ تحقق آن از نظر علامه‌طباطبایی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

10.48308/kj.2024.230770.1156

چکیده

مسئلۀ نحوۀ تحقق و وجود خارجیِ حرکت با توصیف دو معنا از حرکت ازسویِ ابن­سینا به یکی از مسائل مهم در فلسفه اسلامی تبدیل شد. دسته­ای از فیلسوفان به پیروی از ابن­سینا مدافع وجود خارجی حرکت توسطیه شدند. تحقیقات میرداماد باعث شد که گروه زیادی از فلاسفه وجود خارجی حرکت قطعیه را بپذیرند. ملاصدرا با بهره‌گیری از مبانی حکمت متعالیه بر وجود حرکت قطعیه تأکید ورزید اما استدلالی بر وجود خارجی حرکت ارائه نداد. علامه‌طباطبایی از فیلسوفانی است که قائل به وجود هر دو معنای حرکت است. آنچه مهم است این است که علامه‌طباطبایی با استفاده از مبانی حکمت متعالیه همچون اصالت وجود و تشکیک در حقیقت عینیۀ وجود، ازطریقِ بررسیِ نسبت واقعی و پیوستگیِ تکوینی میان قوه و فعل، ابتدا تحقق عینی امری که مصداق خروج تدریجی از قوه به فعل باشد را به اثبات ­رسانده است و در مرحلۀ بعد، با تبیین دقیق مفهوم حرکت، نشان داده است که حرکت، برپایۀ دو وجه ثابت و سیلانی، به هر دو اعتبار خود در متن واقعیت موجود است و هر دو معنا مندرج و منطبق بر تعریف حرکت است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Existence of Motion and its Realization According to Allameh Tabataba’i

نویسنده [English]

  • Mohamad jafar Jamebozorgi
irip
چکیده [English]

The issue of how motion is realized and exists externally, following Ibn Sina’s description of two types of motion, became one of the significant topics in Islamic philosophy. A group of philosophers, following Ibn Sina, advocated for the external existence of gradual motion (harakat-e tawassutiyyah). Mir Damad’s research led many philosophers to accept the external existence of absolute motion (harakat-e qatiyyah). Mulla Sadra, drawing from the principles of hikmat al-muta'aliyah (Transcendent Philosophy), emphasized the existence of absolute motion but did not provide a specific argument for its external existence. Allameh Tabataba'i is one of the philosophers who believed in the existence of both types of motion. What is important is that Allameh Tabataba'i, by using the principles of hikmat al-muta'aliyah, such as the primacy of existence (asalat al-wujud) and the gradation of reality in the very essence of existence, first proved the objective realization of something that represents a gradual transition from potentiality to actuality. In the next stage, through a precise explanation of the concept of motion, he demonstrated that motion, based on its dual aspects of fixity and fluidity, exists in reality with both types being included and consistent with the definition of motion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • gradual motion
  • absolute motion
  • Allameh Tabataba’i