مقایسۀ رهیافت زیبایی‌شناختی به تولید و مصرف در اندیشه‌های مارکسیستی و پست‌مدرنیستی

دانیالی, عارف

مقایسۀ رهیافت زیبایی‌شناختی به تولید و مصرف در اندیشه‌های مارکسیستی و پست‌مدرنیستی

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسنده

عارف دانیالی

. دانش‌آموختۀ دکتری فلسفه، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

اندیشمندان قرن نوزدهم، همواره بر نقش محوری تولید در آفرینش جهان انسانی تأکید میکنند. در این میان، مارکس با واسازی مفهوم تولید سرمایهداری، آن را از قید سود و انباشت سرمایه جدا میسازد و بدان صورتی زیباییشناختی میبخشد. مارکس، شرایط زندگی انسانی را تحت نظام تولید تبیین میکند و مقولۀ مصرف را امری انفعالی و متعلق به جهان حیوانی میداند. در واقع، در گفتمان مارکسیستی، مصرفکنندگان همچون موجوداتی فریبخورده و ازخودبیگانه تصور میشوند که در نمایش اوهام کالاهایی غرق شدهاند که ساختۀ دست خودشان است. از دید مارکسیسم، مصرف، سایه و انعکاسی از تولید است و «شیوۀ تولید» به نحو پیشینی «شیوۀ مصرف» را نیز تعیین میکند. اما دوسرتو در سنت پستمدرن، معتقد است اگرچه خانه از آنِ دیگران است، اما کردار سکونت از آنِ ماست؛ بقول دوسرتو، مصرفکننده، با «شیوههای کاربرد متفاوت» در فرآیند تولید کالاها مشارکت میجوید و بدین طریق، مصرفگرایی، ماهیت مستقل خویش را در برابر نظام تولید حفظ میکند و خود را همچون «تولید ثانوی» به نمایش مینهد. اگر مارکس از «تولید بهمثابۀ آفرینش زیباییشناسانه» سخن میگوید، در گفتمان پستمدرن، کنش زیباییشناختی، به قلمروی مصرف نیز سرایت میکند و امر روزمره و انسان معمولی، آبستن زیبایی میشود. اعتقاد به مصرف زیباییشناختی بدین معنا است که تودهها نیز در کنشهای روزمرۀ خویش، دارای خلاقیت و قدرت و نیروی مقاومت هستند و سهم برابر با تولیدکنندگان در آفرینش زندگی دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Aesthetics of Production or the Aesthetics of Consumption

چکیده [English]

Nineteenth-century thinkers have constantly emphasized the central role of production in the creation of the human world. In the meantime, Marx unfettered this process from the shackles of profit and capital accumulation and gave it an aesthetical aspect through deconstructing the concept of capitalist production. He explained man’s living condition under the production system. For him, consumption is a kind of passive action and belongs to the animal world. In fact, the Marxist discourse regards consumers as misled and self-alienated creatures who have been obsessed by illusions of products which are made by themselves. From a Marxist perspective, consumption is a reflection of production itself, and "the way of output" are determined the "method of consumption" in a priori fashion. But Michel de Certeau, a philosopher in the postmodern tradition, suggest that even where a house belongs to others, deeds of settlement are ours; according to de Certeau, a consumer participates in the process of production of goods by his "different usage style." In this way, consumption secures its independent nature against the production system, asserting its place as "secondary production." If Marx says "production as the creation of aesthetics," postmodern discourse takes the aesthetic action into the realm of consumption, and ordinary men’s practice of everyday life becomes enceinte from beauty. Belief in the aesthetic of consuming means that the masses also have creativity, power and resistance force in their daily actions, and like producers, they have a role to play in the process of life creation.

مراجع

آدورنو، تئودور و هورکهایمر، ماکس، صنعت فرهنگ‌سازی، در: دیالکتیک روشنگری؛ قطعات فلسفی، مراد فرهادپور و امید مهرگان، تهران: گام نو، 1384.
استوری، جان، مطالعات فرهنگی دربارۀ فرهنگ عامه، حسین پاینده، تهران: نشرآگه، 1386.
ایگلتون، تری، مارکس و آزادی، اکبر معصوم بیگی، تهران: نشر آگه، 1383.
بارت، رولان، اسطوره در زمانۀ حاضر، یوسف اباذری، ارغنون، شماره 18، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380.
باکاک، رابرت، مصرف، خسرو صبری، تهران: نشر شیرازه، 1381.
برمن، مارشال، تجربۀ مدرنیته، مراد فرهادپور، تهران: طرح نو، 1381.
بودلر،شارل، مقالات، روبرت صفاریان، تهران: حرفه نویسنده، 1386.
سلدن، رامان و ویدوسن، پیتر، راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، عباس مخبر، تهران: طرح نو، 1377.
فدرستون، مایک، زیبایی‌شناختی‌کردن زندگی روزمره، مهسا کرم‌پور، ارغنون، شماره 19، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380ب.
فدرستون،مایک، زندگی قهرمانی و زندگی روزمره، هاله لاجوردی، ارغنون، شماره 19، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380الف.
کاظمی، عباس، پرسه‌زنی و زندگی روزمرۀ ایرانی، تهران: آشیان، 1388.
کریچلی، سایمون، خیلی‌کم...تقریباً هیچ، تهران: رخ‌داد نو، 1393.
مارکس، کارل، دست نوشته‌های اقتصادی و فلسفیِ 1844، حسن مرتضوی، تهران: نشر آگه، 1382.
مارکس، کارل، سرمایه، جلد اول، حسن مرتضوی، تهران: نشر آگاه، 1386.
مارکس، کارل، گروندریسه؛ مبانی نقد اقتصاد سیاسی، باقر پرهام و احمد تدین، تهران: نشرآگه، 1378.
نیچه، فریدریش، تبارشناسی اخلاق، ترجمۀ داریوش آشوری، تهران: نشر آگه، 1380.
هگل، و.ف، خدایگان و بنده، حمید عنایت، تهران: انتشارات خوارزمی، 1387.
Adams, William, Aesthetics: Liberating the senses, in: The Cambridge Companion to MARX, Edited by Terrell Carver, UK: Cambridge University Press, 1999.
Chaney, David, Lifestyles, London and New York:Routledge, 1996.
De Certeau, Michel, The practice of Everyday Life, Translated by Steven Rendall, London: University of California Press, 1997.
Featherstone, Mike, Theories of Consumer Culture, in: Consumer Culture and Postmodernism, London: Sage Publicatins, 1993a.
Featherstone, Mike, Towards a Sociology of Postmodern Culture, in: Consumer Culture and Postmodernism, London: Sage Publicatins, 1993b.
Fiske, John, Television Culture, London and New York: Routledge, 1994.
Foucault, The History of Sexuality: an introduction, (volume 1), Translated by Robert Hurley, Vintage Books, 1990.
Foucault, Prison Talk, in: Power/Knowledge, Edited by Colin Gordon, Pantheon Books, 1980.
Foucault, On the genealogy of ethics: an overview of work in progress, in: ETHICS, Translated by Robert Hurley and Others, Edited by Paul Rabinow, The penguin press, 1997.
Hebdige, Dick, Subculture: the meaning of style, London and New York: Routledge, 2001.
Highmore, Ben, Everyday Life and Cultural Theory: An Introduction, London and New York: Routledge, 2002.
Lury, Celia, Consumer Culture, UK: Polity Press, 1996.
o’Leary, Timothy, Foucault and the Art of Ethics, continuum, 2002.
Slater, Don, Consumer Culture & Modernity, Uk: Polity Press, 1997.