موقعیت عدم‌شناسی در دانش مابعدالطبیعه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه دانشگاه مفید، قم، ایران

10.29252/kj.2022.220721.1012

چکیده

 فلسفۀ اولی یا مابعدالطبیعه بنیادی‌ترین دانش است. نیاز همۀ دانش‌ها به مابعدالطبیعه نه‌فقط در سلسلۀ طولی دانش‌هاست، که مفاهیم آن نیز به دانش‌ها وارد شده است و آن‌ها را از درون به خود وابسته کرده است. اصلی‌ترین مفاهیم مابعدالطبیعه سه مفهوم است: وجود و عدم و ماهیت (= هستی و نیستی و چیستی= بود و نبود و نمود). نمی‌توان بحثی از مباحث مابعدالطبیعه را بدون حضور صریح یا ضمنی این سه مفهوم تصور یا تصدیق کرد. عموماً فلسفه‌ها وجود و ماهیت را بیشتر کانون توجه قرار داده‌اند، بی‌آنکه به عدم توجه نکرده باشند. ازاین‌رو، عدم و بحث‌های ناظر به آن بیشتر به‌صورتِ استطرادی در کتاب‌های فلسفی مطرح شده‌اند. در این نوشتار می‌کوشیم نشان دهیم که سهم عدم در به سامان رسیدن دانش مابعدالطبیعه و مباحث آن تا چه اندازه است. پس از نشان‌دادن موقعیت شناخت عدم در مباحث معرفت‌شناسی، خداشناسی و جهان‌شناسی، طرح یک مابعدالطبیعه دربارۀ عدم پیشنهاد می‌شود که مابعدالطبیعۀ وجودی و ماهوی را کامل می‌کند. نتیجۀ این پژوهش ضرورت شناخت عدم و احکام آن به‌دلیلِ حضور وسیع آن در مباحث مابعدالطبیعه و به‌تبعِ آن در سایر علوم است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Position of Nothing in Knowledge of Metaphysic

نویسنده [English]

  • Amir Divani
Associate Professor, Department of Philosophy, Mofid University, Qom, Iran
چکیده [English]

 The first philosophy or metaphysics is the most fundamental knowledge. All knowledge need it not only in their longitudinal series but also its concepts are introduced to them and it has made them internally dependent on itself. The main concepts of metaphysics are three: existence, nothing and quiddity. It is not possible to conceive or acknowledge any topics of metaphysics without the presence of these three concepts. Philosophies have usually focused more on existence and quiddity, ignoring nothingness. Hence, nothingness and its discussions are subordinate in philosophical books. In this article, I show the contribution of nothingness to the order of metaphysics and its discussions. After showing the position of recognizing nothingness in issues of epistemology, theology and cosmology, a plan for a metaphysics of nothingness is proposed that completes the metaphysic of existence and quiddity. The result of this research is the need to recognize nothingness and its properties in metaphysics and consequently in 

کلیدواژه‌ها [English]

  •  Existence
  • nothing
  • occurrence
  • possible
  • move
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1403ق)، الاشارات و التنبیهات، چاپ دوم، قم، دفتر نشر الکتاب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق)، الشفاء، الالهیات، قم، منشورات مکتبه آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1405ق)، الشفاء، الطبیعیات، قم، منشورات مکتبه آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
اردستانی، محمد علی، (1391)، نفس الامر در فلسفه‌ی اسلامی، چاپ اول، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
حلّی، علامه جمال الدین حسن بن یوسف (1381)، الجوهر النضید، چاپ اول، قم، انتشارات بیدار.
سبزواری، ملاهادی (1368)، حاشیۀ اسفار، چاپ دوم، قم، انتشارات مصطفوی.
سبزواری، ملاهادی (1386)، شرح المنظومة فی المنطق و الحکمة، چاپ اول، قم، انتشارات بیدار، 1386.
سهروردی، شهاب الدین یحیی، (1372)، حکمة الاشراق، چاپ دوم، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شیرازی(ملاصدرا)، صدرالدین محمد (1368)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة و الاربعة، چاپ دوم، قم، انتشارات مصطفوی، 1368.
شیرازی(ملاصدرا)، صدرالدین محمد (بی‌تا)، العرشیة، ترجمۀ غلامحسین آهنی، اصفهان، انتشارات مهدوی.
عابدی، علی (1387)، مقدمۀ کتاب مفاتیح الغیب، ترجمۀ محمد خواجوی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات مولی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1362)، نهایة الحکمة، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1362.
لاهیجی، ملامحمدجعفر (بی‌تا)، شرح رساله المشاعر، چاپ دوم، مکتب الاعلام الاسلامی.
میرداماد، محمدباقر (1367)، القبسات، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.