مقالۀ حاضر به تقابلِ فلسفه و روان‌شناسی در اندیشۀ فوکو میپردازد. روایت فوکو از روان‌شناسی از همان آثار نخستین، واضح و روشن است، به نحوی که فوکو به عنوان یک منتقدِ سرسختِ روان‌شناسی مطرح شده است. فوکو همواره دربارۀ روان‌شناسی به شکلِ سلبی سخن گفته است. سیمای بدبینانۀ فوکویی از اتخاذ چنین مواضعی ناشی شده است. اما فوکو، در مواجهه با فلسفۀ باستان، روایتی خوشبینانه عرضه می‌کند؛ فلسفه، برخلاف روان شناسی، سوژه‌های خودآیین میآفریند، بر تفاوت و تکینه‌گیِ سوژه تأکید می‌کند، جامعه‌ای مبتنی بر روابط متقارن و متقابل را می‌سازد و از هرگونه مرجعیت معرفتی اجتناب می‌ورزد. بدین ترتیب، فلسفه، نوعی مراقبت معطوف به آزادی است، اما روان‌شناسی به روابط سلطه منتهی می‌شود. در واقع، فلسفه میان«خودآفرینی» و «با دیگران بودن» تلائم و هماهنگی ایجاد می‌کند. مقالۀ حاضر می‌کوشد تا نشان دهد که براساسِ اندیشۀ فوکو، در فلسفۀ باستانی می‌توان برای نقاطِ تاریک روان‌شناسی، بدیلی جستجو کرد.
اَدو، پی یر، فلسفه باستانی چیست؟، ترجمۀ عباس باقری، تهران، نشر علم، 1382.
افلاطون، مهمانی، ترجمۀ محمد حسن لطفی، تهران، انتشارات خوارزمی، 1357.
فوکو، تاریخ جنون، ترجمۀ فاطمه ولیانی، تهران، نشر هرمس، 1381.
فوکو، گفتمان و حقیقت، علی فردوسی، تهران، نشر دیبایه، 1390.
کانت، ایمانوئل، در پاسخ به پرسشِ روشن نگری چیست؟، سیروس آرین پور، تهران، نشر آگه، 1377.
کوندرا، میلان، بار هستی، ترجمه پرویز همایون پور، تهران، نشر قطره، 1387.
گزنفون، خاطرات سقراطی، محمد حسن لطفی، تهران، نشر خوارزمی، 1373.
Foucault, The subject and Power, in: Michel Foucault: Beyond Structuralism and Hermeneutics, Hubert L. Dreyfus and Paul Rabinow, The university of Chicago press, 1983.
______, The Care of the Self (The History of Sexuality, volume 3), Translated by Robert Hurley, Vintage Books, 1988.
______, The Concern for Truth, in: Politics, Philosophy,Culture, Translated by Alan Sheridan and others, Routledge, 1990a.
______, Confine Confinement,Psychiatry,Prison, in: Foucault: Politics, Philosophy, Culture, Translated by: Alan Sheridan and others, Edited by Lawrence D. Kritzman, Routledge, 1990b.
______,The Use of Pleasure (The History of sexuality, volume 2), Translated by Robert Hurley, Vintage Books, 1990c.
______, The History of Madness, translated by Alan Sheridan, vintage Books, 1991.
______, psychiatric Power, in: ETHICS,Translated by Robert Hurley and others, Edited by Paul Rabinow, The Penguin Press,1997.
______, Madness and Society, in: Aesthetics, Method and Epistemology, 1998a.
______, philosophy and psychology, in: Aesthetics, Method, and Epistemology, 1998b.
______, The order of things, Translated by Alan Sheridan, Routledge classics, 2003.
______, The Hermeneutics of the Subject, Edited by Ferderic Gros, General Editors: Francois Ewald and Alessandro Fontana, Translated by Graham Burchel, Palgrave macmillan, 2005.
Hadot, Pierre, Forms of Life and Forms of Discourse in Ancient Philosophy, Translated by Arnold Davidson and Paula Wissing, Critical Inquiry, vol 16,No.3(spring 1990).
)