شناخت سواد دانشگاهی؛ چیستی و ماهیت آن

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

چکیده

در این مقاله مفهوم سواد دانشگاهی به طور عمیقی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. به همین منظور دیدگاهی تاریخی با ریشه­یابی تکامل سواد دانشگاهی برگرفته از ادبیات نظری مربوطه فراهم خواهیم آورد. با وجود این، از همه مهم­تر، در این مقاله به دنبال تعریف سواد دانشگاهی از طریق توصیف دیدگاه­ها، رویکردها و الگوهای بسیار متفاوتی که متضمن این اصطلاح بسیار پیچیده است خواهیم بود. سپس به بررسی مفهوم «سواد» برگرفته از «مطالعات جدید سواد» خواهیم پرداخت، گفتمان­های دانشگاهی را در ارتباط با حوزه­ی سواد دانشگاهی مورد توجه قرار خواهیم داد و به نقش «مهارت زبانی» در توسعه­ی سواد دانشگاهی خواهیم پرداخت. در خاتمه­ی مقاله، آثار متأخر در زمینه­ی سواد دانشگاهی بحث خواهد شد، و موضوع «وضعیت سواد دانشگاهی در نظام آموزش عالی ایران» را با تفسیری انتقادی مورد بررسی قرار خواهیم داد. لذا مجموع مباحث مطرح شده در این مقاله منظری مناسب ارائه می­کند که از طریق آن کار تجربی در این حوزه از «توسعه­ی دانشگاهی» می­تواند مورد تحلیل قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

شناخت سواد دانشگاهی؛ چیستی و ماهیت آن (با تفسیری انتقادی از وضعیت سواد دانشگاهی در نظام آموزش عالی ایران)

نویسنده [English]

  • Alireza Piroozan
Institute for Social and Cultural Research
چکیده [English]

در این مقاله مفهوم سواد دانشگاهی به طور عمیقی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. به همین منظور دیدگاهی تاریخی با ریشه‌یابی تکامل سواد دانشگاهی برگرفته از ادبیات نظری مربوطه فراهم خواهیم آورد. با وجود این، از همه مهم‌تر، در این مقاله به دنبال تعریف سواد دانشگاهی از طریق توصیف دیدگاه‌ها، رویکردها و الگوهای بسیار متفاوتی که متضمن این اصطلاح بسیار پیچیده است خواهیم بود. سپس به بررسی مفهوم «سواد» برگرفته از «مطالعات جدید سواد» خواهیم پرداخت، گفتمان‌های دانشگاهی را در ارتباط با حوزه‌ی سواد دانشگاهی مورد توجه قرار خواهیم داد و به نقش «مهارت زبانی» در توسعه‌ی سواد دانشگاهی خواهیم پرداخت. در خاتمه‌ی مقاله، آثار متأخر در زمینه‌ی سواد دانشگاهی بحث خواهد شد، و موضوع «وضعیت سواد دانشگاهی در نظام آموزش عالی ایران» را با تفسیری انتقادی مورد بررسی قرار خواهیم داد. لذا مجموع مباحث مطرح شده در این مقاله منظری مناسب ارائه می‌کند که از طریق آن کار تجربی در این حوزه از «توسعه‌ی دانشگاهی» می‌تواند مورد تحلیل قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها [English]

  • سواد دانشگاهی
  • مطالعات جدید سواد
  • رهیافت سوادهای دانشگاهی
  • سواد
  • گفتمانهای دانشگاهی
  • مهارت زبانی

مراجع

  1. ـ حسرتی، مصطفی (1384)، نگارش دانشگاهی در دانشگاه‌های ایران: حلقه‌ی مفقوده‌ی آموزش عالی. فصلنامه‌ی پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. ش. 35 و 36. بهار و تابستان 1384. صص. 103 ـ 138.
  2. طائفی، علی (1378)، فرهنگ علمی ـ پژوهشی ایران: بررسی قابلیت‌ها و تنگناها. فصلنامه‌ی سیاست علمی و پژوهشی رهیافت. ش. 21. صص 47 ـ 53.
  3. ـ فاضلی، نعمت‌الله (1394)، تشویش نوشتن: مسئله‌مندی نوشتن در حوزه‌ی علوم انسانی و اجتماعی در ایران. فصلنامه‌ی پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی. ش. 37. پاییز و زمستان 1394. صص. 1 ـ 24.
  4. ـ فاضلی، نعمت‌الله (1394)، سواد دانشگاهی: چالش‌ها و پیشنهادهایی برای گسترش نوشتن دانشگاهی در ایران.
  5. ـ فاضلی، نعمت‌الله ( 1387)، فرهنگ و دانشگاه: منظرهای مطالعات فرهنگی و انسان‌شناسی. تهران: ثالث.
  6. ـ فراستخواه، مقصود (1389)، دانشگاه و آموزش عالی: منظرهای جهانی و مسأله‌های ایرانی. تهران: نشر نی.
  7. ـ قانعی راد، محمدامین (1389)، روش‌شناسی و خلاقیت علمی. فصلنامه‌ی رهیافت. ش. 26. صص. 39 ـ 51.
  8. ـ قانعی راد، محمدامین (1385)، تعاملات و ارتباطات در جامعه‌ی علمی: بررسی موردی در رشته‌ی علوم اجتماعی. تهران: پژوهشکده‌ی مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  9. ـ محسنی تبریزی، علیرضا، قاضی طباطبایی، محمود و مرجایی، سیدهادی (1389)، تأثیر مسائل و چالش‌های محیط علمی بر جامعه‌پذیری دانشگاهی. فصلنامه‌ی پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. 16 (1 (پیاپی 4))، صص. 45 ـ 67.
  10. ـ محمدی، بیوک (1393)، نوشتن به مثابه‌ی روش. مقاله‌ی ارائه شده به همایش انشاء و نویسندگی. تهران، دانشگاه علامه طباطبایی. 10 اردیبهشت 1393.
  11. ـ مرجایی، هادی (1390)، عوامل مؤثر بر درونی شدن هنجارهای دانشگاهی و حرفه‌ای در اجتماع علمی ایران: مطالعه‌ی موردی دانشجویان دکتری دانشگاه تهران. رساله‌ی دکتری دانشگاه تهران، دانشکده‌ی علوم اجتماعی.
  12. - Amos, T.L. & Fischer, S. 1998. Understanding and responding to student learning difficulties within the higher education context: A theoretical foundation for developing academic literacy. South African Journal of Higher Education, 12(2):17-23.
  13. - Ballard, B. & Clanchy, J. 1988. Literacy in the university: An ‘anthropological’ approach. In G. Taylor, B. Ballard, V Beasley, H.K. Bock, J. Clanchy & P. Nightingale. Literacy by degrees, Milton Keynes: Open University Press, 7-23.
  14. - Baynham, M. 1995. Literacy practices: Investigating literacy in social contexts. London: Longman.
  15. - Baynham, M. & Prinsloo, M. 2001. New directions in literacy research, Language and Education, 15(2&3):83-91.
  16. - Bock, H.K. 1988. Academic Literacy: Starting Point or Goal? In G. Taylor, B. Ballard, V Beasley, H.K. Bock, J. Clanchy & P. Nightingale, Literacy by degrees. Milton Keynes: Open University Press, 24-41.
  17. - Boughey, C. 2002. ‘Naming’ students’ problems: An analysis of language-related discourses at a South African university. Teaching in Higher Education, 7(3):295-307.
  18. - Bourdieu, P., Passeron, J. & De Saint Martin, M. 1994. Academic discourse: Linguistic misunderstanding and professorial power. Cambridge: Polity Press.
  19. - Canagarajah, S. 2002. Multilingual writers and the academic community: Towards a critical relationship. Journal of English for Academic Purposes, 1:29-44.
  20. - Costa, A. & Kallick, B. 2000. Habits of Mind: A Developmental Series. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development.
  21. - Cummins, J. 2000. Language, power and pedagogy: Bilingual children in the crossfire. Clevedon: Multilingual Matters.
  22. - Gee, J.P. 1990. Social linguistics and literacies: Ideology in discourses. London: Falmer Press.
  23. - Gee, J.P. 1998. What is literacy? In V. Zamel & R. Spack (eds.). Negotiating academic literacies: teaching and learning across languages and cultures. New Jersey: Lawrence Erhblaum, 51-59.
  24. - Gee, J.P. 2001. Reading as situated language: A sociocognitive perspective. Journal of Adolescent and Adult Literacy, 44(8):714-725.
  25. - Gee, J.P. 2003. Opportunity to learn: A language-based perspective on assessment. Assessment in Education, 10(1):27-46.
  26. - Hewings, A. 2004. Developing discipline-specific writing: An analysis of undergraduate geography essays, In L.J. Ravelli & R.A. Ellis (eds.). Analysing academic writing: Contextualised frameworks, London: Continuum, 131-152.
  27. - Johns, A.M. 1997. Text, role and context: Developing academic literacies. Cambridge: Cambridge University Press.
  28. - Jones, C., Turner, J. & Street, B. (eds.). 1999. Students writing in the university: Cultural and epistemological issues. Amsterdam: John Benjamins.
  29. - Kern, R. 2000. Literacy and language teaching, Oxford: Oxford University Press.
  30. - Kress, G. 1989. Linguistic processes in sociocultural practice. Oxford: Oxford University Press.
  31. - Lea, M.R. & Street, B.V. 1998. Student writing in higher education: An academic literacies approach. Studies in Higher Education, 23(2):157-173.
  32. - Leibowitz, B. 2001. Students’ prior learning and their acquisition of academic literacy at a multilingual South African university, Unpublished PhD thesis, England: University of Sheffield.
  33. - Leibowitz, B. 2004. Becoming academically literate in South Africa: Lessons from student accounts for policymakers and educators, Language and Education, 18(1):35-52.
  34. - Longman Dictionary of Contemporary English, 2004, International edition, Essex: Pearson Education.
  35. - McKenna, S. 2004. Lecturers’ discourses about the interplay between language and learning, SAJHE, 18(2):278-287.
  36. - Moore, R. 1994. Towards a writing curriculum: Proficiency and politics in student academic writing. In S. Angelil-Carter, D. Bond, M. Paxton, & L. Thesen (eds.), Language in academic development at UCT, Cape Town: UCT, 36-49.
  37. - Niven, P.M. 2005. Exploring first year students’ and their lecturers’ constructions of what it means to read in a humanities discipline: A conflict of frames? South African Journal of Higher Education, 19(4):777-789.
  38. - Northedge, A. 2003. Rethinking teaching in the context of diversity, Teaching in Higher Education, 8(1):17-32.
  39. - Paxton, M. 1998. Transforming assessment practices into learning practices. In S. Angelil- Carter (ed.). Access to success: Literacy in academic contexts. Cape Town: UCT Press, 136-158.
  40. - Paxton, M. 2007. Students’ interim literacies as a dynamic resource for teaching and transformation, Southern African Linguistics and Applied Language Studies, 25(1):45-55.
  41. - Starfield, S. 2004. Word power: Negotiating success in a first-year sociology essay. In L.J. Ravelli & R.A. Ellis (eds.), Analysing academic writing: Contextualised frameworks. London: Continuum, 66-83.
  42. - Street, B. 2003. What’s “new” in New Literacy Studies? Critical approaches to literacy in theory and practice. Current Issues in Comparative Education, 5(2):77-91.
  43. - Thesen, L. & Van Pletzen, E. 2006. Academic literacy and the languages of change, London: Continuum.
  44. - Warren, D. 2002. Curriculum design in a context of widening participation in higher education, Arts & Humanities in Higher Education, 1(1):85-99.
  45. - Weingartner, R.H. 1993. Undergraduate education: Goals and means. Oryx Press: Phoenix.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 اسفند 1396
  • تاریخ بازنگری: 11 دی 1400
  • تاریخ پذیرش: 11 دی 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار