ادغام تاریخ گرایی هگلی با طبیعت گرایی داروینی در برداشت جان دیویی از تجربه

بنواری نژاد, مجتبی; اصغری, محمد

ادغام تاریخ گرایی هگلی با طبیعت گرایی داروینی در برداشت جان دیویی از تجربه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تبریز

چکیده

در این مقاله سعی داریم ادغام تاریخگرایی هگلی و طبیعتگرایی داروینی در تلقی دیویی از تجربه را نشان دهیم. جان دیویی با استفاده از رویکردی تاریخگرایانه به توصیفی طبیعتگرایانه از تجربه میرسد که در آن بر تعامل، پویایی و تحول و همچنین رویکرد علمی و عینی نسبت به تجربه تأکید میکند. وی با بررسی نقش تجربه نزد فیلسوفان یونان باستان و تجربهگرایان قرون هفدهم و هجدهم در یک زمینه فرهنگی و انتقاد از آن‌ها، بر تاریخی بودن این مفهوم تأکیده کرده و درصدد ارائه بدیلهایی متناسب با روح زمانه خویش برمیآید. به این منظور دیویی با گنجاندن زیستشناسی داروینی در بطن برخی ایدههای هگل، سعی دارد تفسیری طبیعیشده از هگل با تمرکز بر مفهوم تجربه ارائه دهد. در این مقاله همگرایی نگاه تاریخیگرایانه و طبیعت‌گرایانه دیویی در تلقی وی از مفهوم تجربه نشان داده میشود.

کلیدواژه‌ها

دیویی- تجربه- تاریخ گرایی- طبیعت گرایی- هگل- داروین

عنوان مقاله [English]

دیدگاه جان دیویی درباره تجربه

نویسندگان [English]

مجتبی بنواری نژاد
محمد اصغری

دانشگاه تبریز

چکیده [English]

جان دیویی فیلسوف پراگماتیست آمریکایی، دیدگاهی انضمامی از تجربه انسان در کلیت آن را مطرح می‌کند. لفظ تجربه (experience)، بیشترین تکرار را در آثار وی دارا است و همواره در دوره‌های متعدد فلسفه‌ورزی‌اش در مرکز آن قرار دارد. برای فهم نظر دیویی نسبت به تجربه باید به جنبه تعاملی (تعامل نظر و عمل، ارگانیسم و محیط، ادراک حس و تفکر و غیره ) و کل‌گرایانه آن و پرهیز از یکسونگی در فرآیند تجربه نظر کرد. همچنین در پیگیری تلقی دیویی از تجربه باید به تحولات فکری وی توجه نمود: دوره‌ اولیه‌ای که در آن تحت تأثیر پراگماتیسم پیرس، تمایلات تجربه‌گرانه و علمی وی آشکار است و دوره‌ای که در آن تمایلات فرهنگی و هنری غالب‌تر می‌شوند.
در مقدمه وجوهی از تفکر فلسفی غرب که منجر به غلبه سازوکارهای عقلانی و نظرورزانه و غفلت از دیگر سازوکارها شده است بررسی می‌شود. نتیجه چنین غفلتی تمجید از «نظر» و تحقیر «عمل» بوده است. در بخش نخست مقاله به انتقادهای دیویی نسبت به فلسفه و ناتوانی آن در ارائه تصویری بسنده و سازگار با پیشرفت علم اشاره می شود (خصوصاً غفلت از نقش عمل) و سپس برداشت دیویی از تجربه در زمینه منطق علمی و متاثر از آن مطرح می‌شود. در این بخش تفاوت های برداشت دیویی از تجربه و شکل کلاسیک آن نشان داده می شود. در ادامه به تجربه مورد نظر دیویی با نشان دادن پیوند آن با تجربه زیباشناختی وهنری، پرداخته می شود.

مراجع

بیزر، فردریک، هگل، ترجمه مسعود حسینی، تهران: انتشارات ققنوس، 1393.
حاجی میرزائی، فرزاد، «راه‌حل هگل برای دوگانگی ذهن و عینِ دکارتی»، دو فصلنامه پژوهش‌های فلسفی دانشگاه تبریز، بهار و تابستان، 1394 شماره 16، سال 9، صفحات 61 تا 78.
دیویی، جان، بنیادی نو در فلسفه، صالح ابوسعیدی، تهران: نشر اقبال، 1326.
دیویی، جان، هنر به‌منزله تجربه، مسعود علیا، تهران: انتشارات ققنوس، 1393.
دیویی، جان، منطق: تئوری تحقیق، مترجم علی شریعتمداری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1396.
شایگان فر، نادر، زیباشناسی زندگی روزمره دیویی و هنر پاپ، تهران: هرمس، 1391.
شفلر، اسرائیل، چهار پراگماتیسم، ترجمه محسن حکیمی، تهران: نشر مرکز، 1381.
کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفه جلد هشتم، مترجم بهاءالدین خرمشاهی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی، 1388.
رورتی، ریچارد، فلسفه و امید اجتماعی، ترجمه عبدالحسین آذرنگ و نگار نادری، تهران: نشر نی، 1386.
وال، ژان، بحث در مابعدالطبیعه، ترجمه یحیی مهدوی و همکاران، تهران: انتشارات خوارزمی، 1380.
Allen, Barry, “Dewey and art of experience”, pragmatism today, the online journal of Central-European Pragmatist Forum (CEPF), Volume 7, Issue 1, Summer 2016.
Belen, Pueyo e Ibañez, “Dewey’s theory of experience”, pragmatism today,the online journal of Central-European Pragmatist Forum (CEPF), Volume 5, Issue 2, Winter 2014.
Bernstein, Richard, “John Dewey’s Metaphysics of Experience” The Journal of Philosophy, Vol. 58, No. 1. pp. 5-14, 1961.
Bernstein, Richard, The pragmatic turn, Polity Press, 65 Bridge Street, Malden, MA 02148, USA, 2010.
Demarion, George, Literacy as growth, Adult Basic Education, vol.12, 2002.
Dewey, john, art as experience, New York: Perigee Book, 1934.
Dewey, john, experience and nature, Illinois University press, 1925.
Dewey, john, qualitative thought, in the later works, 1925-1953. In: Boylston AJ (ed). Southern Illinois University Press, Carbondale, 1930/1988.
Dewey, john, the quest for certainty, later work, vole 4, Illinois University, 1988.
Dewey, John, the philosophy of John Dewey, ed. J. J. McDermott, University of Chicago Press, Chicago, 1981.
Dewey, John, The reflex arc concept in psychology, University of Chicago, 1986.
Hildebrand, David, Putnam, Pragmatism and Dewey, Indiana University Press, 2000.