ذات در فلسفه ابن‌سینا

Saeedimehr, Mohammad; Karimi, Sakineh

ذات در فلسفه ابن‌سینا

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد تمام دانشگاه تربیت مدرس

² دانشجو دکتری دانشگاه قم

چکیده

با تأمل در آثار ابنسینا مشخص میشود ابنسینا ذات را در حوزه ذات نوعی در دو معنای ماهیت و طبیعت و در حوزه ذات فردی بهویژه، درباره واجب تعالی در معنای وجود بهکار گرفته است. در این میان، معنای دوم (طبیعت) که حاصل پژوهش او در شناخت اشیاء است، بر معنای اول (ماهیت) ابتناء دارد. بر اساس همین معنای از ذات، وی در فرآیند آزمایش فکری و با استفاده از توان ذهنی انسان اعتبارات گوناگونی برای ذات مطرح ساخته، از لوازم و مقتضیات شکلگیری هر یک از این اعتبارت در علوم متفاوت سخن میگوید. تفکیک معانی در میان دو حوزه ذات نوعی و ذات فردی و تفکیک اعتبارت مذکور نزد ابنسینا منجر به آشکارسازی ایده ذاتباوری وی شده، این نتیجه را به دست میدهد که ذاتباوری ابنسینا با موجودباوری وی منافاتی ندارد و انواع و حدود تام به دلالت مطابقه نشاندهنده ذات اشیاء هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Avicenna's Essentialism

نویسندگان [English]

mohammad saeedimehr ¹
sakineh karimi ²

¹ استاد تمام دانشگاه تربیت مدرس تهران

² دانشجوی دکتری دانشگاه قم

چکیده [English]

Avicenna's Essentialism

کلیدواژه‌ها [English]

1-Avicenna- 2
essence-3- quiddity
4- nature 5-

مراجع

ابن‌سینا، شیخ‌الرئیس ابوعلی، الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغة، 1375.
ابن‌سینا، شیخ‌الرئیس ابوعلی، التعلیقات، بیروت، مکتبة الاعلام الاسلامى، 1404ق (الف).
ابن‌سینا، شیخ‌الرئیس ابوعلی، الحدود، قاهره، الهیئة المصریة، 1989م.
ابن‌سینا، شیخ‌الرئیس ابوعلی، الشفاء(الالهیات)، قم، مکتبة آیة الله المرعشى، 1404ق (ب).
ابن‌سینا، شیخ‌الرئیس ابوعلی، الشفاء(الطبیعیات)، قم، مکتبة آیة الله المرعشى، 1404ق (ج).
ابن‌سینا، شیخ‌الرئیس ابوعلی، الشفاء(المنطق)، قم، مکتبة آیة الله المرعشى، 1404ق (د).
ابن‌سینا، شیخ‌الرئیس ابوعلی، العیون الحکمة، بیروت، دارالقلم، 1980م.
ابن‌سینا، شیخ‌الرئیس ابوعلی، القصیدة المزدوجة فى المنطق، قم، مکتبة آیة الله المرعشى، 1405ق (الف).
ابن‌سینا، شیخ‌الرئیس ابوعلی، المباحثات، قم، انتشارات بیدار، 1371.
ابن‌سینا، شیخ‌الرئیس ابوعلی، النجاة من الغرق فى بحر الضلالات، تهران، دانشگاه تهران، 1379.
ابن‌سینا، شیخ‌الرئیس ابوعلی، دانشنامه علائى، همدان، دانشگاه بوعلى سینا، 1383.
ابن‌سینا، شیخ‌الرئیس ابوعلی، منطق المشرقیین، قم، مکتبة آیة الله المرعشى، 1405ق (ب).
ارسطو، ارگانون، میر شمس‌الدین ادیب سلطانی، تهران، نگاه، 1387.
جرجانى، سید‌ شریف على بن محمد، کتاب التعریفات، تهران، ناصر خسرو، 1370.
جوادی آملی، عبداله. رحیق مختوم، حمید پارسانیا، قم، مرکز نشر اسراء(1376).
الرازی، فخرالدین، المباحث المشرقیة فى ‌علم الالهیات و الطبیعیات، محمد‌المعتصم بالله البغدادی، بیروت، دارالکتاب عربی، 1990م.
الرازى، فخر الدین، منطق الملخص، تهران، دانشگاه امام صادق(ع) چاپ اول، 1381.
الرازى، فخرالدین، المباحث المشرقیة فى علم الالهیات و الطبیعیات، قم، انتشارات بیدار، 1411ق.
زنوزی، آقا مدرس علی، رساله حملیه، تهران، علمی فرهنگی، 1363.
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومه، حسن حسن‌زاده آملی، تهران، نشر ناب، 1379.
سعیدی‌مهر، محمد و کریمی، سکینه، «اصول طبیعت‌شناسی ابن‌سینا»، فلسفه علم، دوره 3، شماره 2، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، ص 47-71، 1392.
سعیدی‌مهر، محمد. بررسی انتقادی ضرورت در فلسفه تحلیلی معاصر، رساله دکتری، به راهنمایی یوسف صمدی علی آبادی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، 1379.
شهیدی، فاطمه، «نسبت دو معنای ماهیت «ما به الشیء هو هو» و «ما یقال فی جواب ما هو» در فلسفه ابن‏سینا»، حکمت سینوی، دوره 16، ش 48، ص 39- 53، 1391.
صفوی، کورش، درآمدی بر معنی‌شناسی. تهران: سوره مهر، 1386 .
الطوسى، خواجه نصیر الدین، الاساس الاقتباس، تهران، دانشگاه تهران، 1361.
الطوسى، خواجه نصیرالدین، شرح الاشارات و التنبیهات و شرح الشرح لقطب الدین محمدبن محمدبنابی جعفر الرازی، قم، نشر البلاغة، 1375.
فارابى، ابونصر، فصوص الحکم، قم، انتشارات بیدار، 1405.
فرامرز قراملکی، احد، منطق، دانشگاه پیام نور، 1384.
فرفوریوس، ایساغوجی، ترجمه و توضیح محمد خوانساری، تهران، نشر دانشگاهی، 1383.
کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفه، سید جلال‌الدین مجتبوی، تهران، علمی و فرهنگی، 1368.
کریمی، سکینه، سعیدی مهر، محمد، « گذار ابن‌سینا از معناشناختی مشتقات طبیعت به نتایج طبیعت شناسانه»، حکمت سینوی، دانشگاه امام صادق(ع)، شماره 51، دوره 18، ص 77- 98.
مجمع البحوث الاسلامیة، شرح المصطلحات الفلسفیة، مجمع البحوث الاسلامیة، مشهد، چاپ اول، 1414 ه ق.
مصباح یزدی، محمد تقی. شرح الهیات شفا، محمد باقر ملکیان، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1387.
مطهرى، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهرى، تهران، انتشارات صدرا، 1381.
مظفر، محمدرضا، المنطق، قم، انتشارات فیروزآبادی، 1408.
ملاصدرا، صدرالدین محمد شیرازی، تعلیقه بر الهیات شفاء قم، انتشارات بیدار، بی‌تا(ب).
ملاصدرا، صدرالدین محمدالشیرازی، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، داراحیاء التراث، 1981م.
موسویان، سید حسین، «ماهیت از دیدگاه ابن سینا»، مجله مقالات و بررسی‌ها، ش 71، 247 تا 266، 1381.
النراقى، ملا مهدى، شرح الالهیات من کتاب الشفاء، قم، کنگره بزرگداشت محققان نراقى، 1380.
Adamson, Peter & Taylor, Richard, The Cambridge Companion to Arabic Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press, 2005.
Aristotle, The Complete Works of Aristotle, ED. Jonathan Barnes, Princeton: Princeton University press, (1995).
Bird, Alexander, "Essences and Natural Kinds" Routledge Companion to Metaphysics (eds Robin Le Poidevin, Peter Simons, Andrew McGonigal, and Ross Cameron) Abingdon: Routledge. P: 497–506, (2009).
Brown, James Robert and Fehige, Yiftach, "Thought Experiments", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2014 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <http://plato.stanford.edu/archives/fall2014/entries/thought-experiment/>.
Ellis, B, The Philosophy of Nature, Chesham: Acumen, (2002).
Fine, K, "Essence and Modality" in: J. E. Tomberlin: Philosophical Perspectives, 8, Logic and Language, Ridgeview Publishing Company Atascadero, California, 8: 1–16, (1994).
Gareth B. Matthews, Aristotelian Essentialism, Philosophy and Phenomenological Research, Vol. 50, Supplement, pp. 251-262. (Autumn, 1990).
Gopnik, Myrna. Philosophical Semantics and Linguistic Semantics. Journal: Cahier de linguistique, Number 2. 201-218(1973).
Honderich, Ted, Philosophy—Encyclopedias. I. Oxford University Press Inc, New York, 2005.
Klima, G, “Contemporary ‘Essentialism’ vs. Aristotelian Essentialism”, in: J. Haldane, (ed.), Mind, Metaphysics, and Value in the Thomistic and Analytic Traditions, Notre Dame, pp. 175-194, (2002).
Morewedge, P, ‘Philosophical analysis of Ibn Sina’s essence-existence distinction’, Journal of the American Oriental Society, 92, P: 425-435, (1972).
Smith, Robin, "Aristotle's Logic", The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta (ed.), URL = http://plato.stanford. Edu/archives/spr2012 /entries /aristotle-logic/, (2012).
Wisnovsky, Robert, Avicenna's Metaphysics in Context. Ithaca (New York): Cornell University Press, (2003).